Życie po Zachemie. Jak potoczyły się losy zachemowców?

Przygnębienie, strach o przyszłość, złość, że historia Zachemu kończy się tak tragicznie, w końcu - poszukiwanie winnych: wśród zarządzających firmą, polityków, samorządowców - przez miasto przetoczyła się ogromna fala emocji. Bezrobotnym zachemowcom pomagał pośredniak, specjalną ofertę przygotował dla nich Ciech. Prawie 70 osób założyło firmy. Minęło pięć lat i niektórych już nie ma. Z własnej działalności zrezygnował m.in. Piotr Kuzimski, były rzecznik Zachemu, który założył Pracownię przy ul. Śniadeckich, nie przetrwał Bar Ziemniak założony przez małżeństwo Grażynę i Stefana Thielmannów, niektóre radziły sobie na rynku nieźle, jak na przykład Czyścik Jarosława Kaczmarka, byłego mistrza produkcji w Zachemie.

Co z innymi pracownikami? Sprawdziliśmy, jak potoczyły losy kilkorga z nich.

- Przez pierwsze cztery miesiące emerytury czułem się świetnie - opowiada Antoni Rosołowicz, pracujący w Zachemie w latach 1960-93. - Wstawałem późno, myłem się, goliłem. Nadrabiałem zaległości, czytałem książki i gazety. Tak spędzałem dzień. Moje wyjście na dwór ograniczało się do wyprowadzania psa lub wizyty u kolegów. To wszystko jednak po kilku miesiącach zaczęło mnie nudzić, a ja robiłem się marudny. Gdy żona przełożyła mi jakiś przedmiot w inne miejsce, kłóciliśmy się. Postanowiłem coś z tym zrobić, zaangażowałem się w sport, a dokładnie w wioślarstwo. Miałem już papiery trenerskie, a wcześniej byłem olimpijczykiem i mistrzem Polski, więc cieszyłem się, z powrotu na stare śmieci. Odnajduje się w tym do dzisiaj, z czego jestem bardzo dumny. Obecnie znów brakuje mi czasu, jeżdżę na regaty i opowiadam o mojej pasji najmłodszych w szkołach. Biorę także udział w tworzeniu książki, która zostanie wydana na stulecie Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Mam 85 lat i wiele rzeczy do zrobienia, byle tylko starczyło na nie czasu.

- Miałam 56 lat gdy zostałam zmuszona do przejścia na emeryturę - opowiada Mirosława Werner (pracowała w Zachemie od 1976 r., na zdjęciu z mężem Andrzejem). - Jako Kierownik Działu Inwestycji  miałam przyjemność współpracować ze wspaniałą, o dużym doświadczeniu i doskonałą wiedzą ekipą.  Bardzo lubiłam moją pracę, a jej efekty i zaangażowanie zostały docenione przyznaniem 5 czerwca 2009r Złotej Odznaki Zasłużony dla Zakładów Chemicznych Zachem S.A. Tak wtedy sądziłam, lecz gdy trzy tygodnie później poinformowano mnie o konieczności odejścia poczułam się strasznie oszukana. Bardzo ciężko to przeżyłam. I wtedy ktoś mi uświadomił "Jeżeli byłaś dobrym pracownikiem, to przecież oni stracili". Pozbierałam się i odkryłam uroki emerytury. Wreszcie miałam czas na własne przyjemności i zainteresowania. Zawsze lubiłam wszelkie rękodzieło, a szczególnie zainteresował mnie  haft  gobelinowy. Stał się moim wielkim hobby.  Mamy także z mężem działkę, która jeśli chce się mieć piękny ogród wymaga dużo pracy i czasu. Gdy tylko przychodzi wiosna, spędzamy tam całe dnie. Nasze dzieci od wielu lat mieszkają za granicą, dzięki temu też dużo podróżujemy, zajmujemy się wnukami, a przy okazji zwiedzamy. Dzieci  również odwiedzają nas w Bydgoszczy.

Ewa Zawadzka: - W Zachemie pracowałam 33 lata. W 1971 roku mury zakładu przekroczyło stu nowych inżynierów z różnych branż, w tym także ja. Moim głównym zajęciem było budowanie instalacji technologicznych.

arch. prywatne

Zaczęłam od inspektora nadzoru, a skończyłam jako szef inwestycji. Na emeryturę przeszłam w 2004 roku. Już wtedy kondycja zakładu pozostawiała wiele do życzenia, a na nas wymuszano odejście z pracy. Gdy zamknęłam rozdział pn. "Zachem" nie spoczęłam na laurach. Już po kilku miesiącach znalazłam nową pracę na różnych robotach zleconych. To trwało kolejne sześć lat. Dopiero sytuacja rodzinna i zły stan zdrowia męża Sylwestra zmusił mnie do przejścia na zasłużoną emeryturę. Gdy odchodziłam z Zachemu miałam 56 lat, czułam się wciąż potrzebna i aktywna, dlatego nie wyobrażałam rezygnacji z zawodu. Zachem uczył nas samodzielności i praktycznego myślenia, dzięki niemu wiele ludzi zyskało wykształcenie i jeszcze po jego likwidacji zajmowało wysokie stanowiska w innych firmach. Lubiłam prace w Zachemie, mimo zarwanych nocy, a czasem nawet 48 godzin na nogach, przynosiła mi ogromną satysfakcję. Dzisiaj również poszłabym w tym samym kierunku. Zachem to także ludzie, z którymi wciąż utrzymuje kontakty. Gdy ten się zmykał, niejednym głos się łamał. Kilka razy w roku spotykam się z czterema innymi koleżankami, które pracowały razem ze mną. Wśród rozmów nigdy nie brakuje tych dotyczących miasta w mieście, czyli starego, dobrego Zachemu. 

- Moje życie zawodowe to był ciągły ruch  i codzienne kontakty z ludźmi - opowiada Andrzej Werner (pracował w Zachemie od 1974 r. do końca). - Takie nagłe przejście w stan spoczynku było dla mnie nie do przyjęcia. Nie mogłem odnaleźć się w otaczającej mnie rzeczywistości. Dlatego na półtora roku wyjechaliśmy z żoną do Holandii do syna , który ma firmę budowlaną. Pomógł mi otworzyć własną. Dzięki pracy na wielu budowach, często w międzynarodowej obsadzie, poznałem i odczułem osobiście jak powinny wyglądać relacje Pracodawca -Pracownik. Wzajemny szacunek, odpowiedzialność za wykonywaną pracę i odpowiednie do tego wynagrodzenie to podstawa sukcesu. W Polsce to na razie rzadkość. Jeździłem do pracy i czułem się potrzebny. Niestety stan zdrowia nie pozwolił na dłuższy pobyt. Po powrocie  pochłonęła nas działka i nasze wieloletnie hobby - żeglarstwo. Niestety  epoka Zachemu skończyła się raz na zawsze,  tylko czasem z przyjaciółmi z nostalgią wspominamy  miejsce, w którym tak naprawdę spędziliśmy większość swojego życia. Mam nadzieję, że może jeszcze kiedyś dowiemy się dlaczego i kto postanowił zniszczyć tak wielki zakład dający pracę tysiącom ludzi.

Piotr Kuzimski pracował w Zachemie od 1988 r. do końca. - Kontakty z ludźmi były dodatkową nagrodą za pracę w Zachemie - opowiada. - Cieszyłem się nimi, chociaż  z niektórymi bywało trudno. Więcej jednak mam dobrych wspomnień. Proszę mi wybaczyć, że nie wspominam po nazwiskach zachemowców. Za duża byłaby ta lista. Przez 25 lat mnóstwo dobrych relacji i wspólnych spraw. Całe zawodowe życie. To szmat czasu i życia po prostu. Nie jestem w stanie każdego tutaj przywołać i opisać co się nam wspólnie przydarzyło. Ale pamiętam wszystko. Już pod koniec pracy w Zachemie spotkałem jeszcze, jak mi się wydaje bardzo nietypową osobę dla pracownika wielkiej firmy przemysłowej, naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha. Chodziło o stwierdzenie koszerności jednego z wyrobów naszej firmy.

Po smutnym finale nie chciałem nigdy do Zachemu wracać. Nie byłem w stanie patrzeć na ruiny po wielkiej fabryce. Wolę swoje wspomnienia i pamięć o ludziach stamtąd.Pożegnałem się z Zachemem w Teatrze Polskim projektem dwóch młodych reżyserek Oli Jakubczak i Gosi Wdowik. To znowu potwierdza moją tezę o możliwościach, które dawał Zachem. Nawet wtedy kiedy już nie istniał. Mogłem po 50-ce zadebiutować w prawdziwym teatrze ! To była wielka przygoda. Na koniec poznałem jeszcze jedną osobę z zakładów. Jarek Kaczmarek, chłopak z instalacji czyli z lasu i ja z zachemowskiego pentagonu. Podtrzymujemy naszą znajomość do dzisiaj. Przy najbliższym pobycie w Polsce mamy zamiar spotkać się na kawie. Tak się bowiem złożyło, że nie ma mnie teraz w kraju. Postanowiliśmy z żoną Małgosią ruszyć w świat. Niedaleko, tylko za morze. Wszystko wskazuje na to, że zostaniemy tu jednak dłużej. Jeszcze nie pracuję, szlifuję nowy język ale będę robił zupełnie coś innego niż wcześniej. Małgosia pracuje w swoim zawodzie jako lekarz. Nasz syn uczy się w szkole średniej.                                                                                   Znowu spotykam nowych ludzi. Tym razem z całego świata. Tu jest wielka fala imigrantów. To niezwykle interesujące. Poznałem konkretne osoby, wiem jak mają na imię i przez co przeszły. Na pewno taka postawa państwa i obywateli  wobec tego wyzwania dużo kosztuje i stwarza problemy ale w mojej opinii jest ważniejsza niż zamykanie się na innych.  Mam wrażenie, że prawdziwe życie, to jest właśnie nieustanna droga i ludzie na tej drodze. Nie tylko tacy, których sobie wybieramy. Trzeba z nimi  rozmawiać, słuchać ich, poznawać, starać się zrozumieć i współpracować. Wtedy się jest bogatszym w najlepszym tego słowa znaczeniu. Biorąc to wszystko pod uwagę ja z Zachemu wyszedłem bogaty!

Tadeusz Wilusz (pracował w Zachemie od 1966 r.): - Gdy odszedłem z Zachemu nie popadłem w żadną depresję ani nie usiadłem bezczynnie przed telewizorem. Zawsze miałem przed sobą postawiony jakiś cel bliższy i dalszy. Teraz po upływie 12 lat trudno opisać emocje w tamtym czasie z tym związane. Formalnie z dniem 31 grudnia 2005 roku po 40-tu latach pracy stałem się emerytem. Odchodząc z zakładu nie straciłem od razu z nim kontaktów, bo jeszcze przez dwa miesiące współpracowałem z firmą NEXUS Consultants, a do połowy 2007 roku byłem członkiem  Rady Nadzorczej  Natural Chemicals Products. Nowe kierownictwo nie pozwoliło mi zapomnieć o Zachemie.  Nowy Prezes Wojciech Wardacki zgłosił do Agencji Bezpieczeństwa  Wewnętrznego w Bydgoszczy sprawę zakupu TDA - toluilenodiaminy od amerykańskiej firmy Air Products jako przejaw niegospodarności poprzedniego kierownictwa Zachemu, a z  którą to firmą Zachem współpracował od października 1992 roku.  Musiałem odgrzebać w pamięci wszystkie zdarzenia, jakie na przestrzeni tego czasu miały miejsce w kontaktach z tą firmą, jak i inne dotyczące prób pozyskania tego surowca z innych źródeł. W tej sprawie trzy dni po kilka godzin w siedzibie ABW składałem wyjaśnienia. Sprawa skończyła się na umorzeniu postępowania, bo cała była prowadzona przez Zachem nadzwyczaj transparentnie. Jeszcze dwa razy w późniejszych latach musiałem sięgnąć pamięcią do zdarzeń związanych z pośrednio z Zachemie, a tym razem dotyczących Spółki Wodnej "Kapuściska". Znowu zeznawałem w charakterze świadka w sprawach SW Kapuściska. Raz w  KM Policji w lutym 2008 r. i drugi raz w ABW w styczniu 2010 roku. Skończyłem pracę spełniony zawodowo i mogący nareszcie poświęcić się swojemu hobby i rodzinie. Czekało na mnie mnóstwo prac związanych z modernizacją domku na działce w Rodzinnym Ogrodzie Działkowym. Tak jakoś los sprawił, że młodsza z córek znalazła swoje miejsce w Krakowie. Jeździłem do niej i pomagałem w układaniu paneli podłogowych, kafelkowałem i urządzałem łazienki.

Dodatkowo nawiązałem kontakty z bardzo szeroko pojętą rodziną i włączyłem się do stworzenia drzewa genealogicznego rodziny. Dzisiaj zawiera prawie 4 tys. osób, w tym 539 osób bezpośrednio spokrewnionych. Tych, z którymi w jakiś sposób się spotkałem, to tylko grupa około 100 osób. Kiedy upadł Zachem S.A., a ściślej wyłoniony z niego dziwoląg pod nazwą "Infrastruktura Kapuściska S.A." naszła mnie myśl spróbowania spisania historii tych zakładów chemicznych, które miały na przestrzeni lat różne nazwy. Obecnie przeszukuję archiwa, lokalną prasę, czytam w Intrenecie różne opracowania i wypowiedzi, próbuję nawiązać kontakt z szeregiem osób.

Nie miałem żadnych problemów z adaptacją do nowych warunków życia. Nie popadłem w żadną depresję ani nie usiadłem bezczynnie przed telewizorem. Zawsze miałem przed sobą postawiony jakiś cel bliższy i dalszy. Mimo że, co jakiś czas przeglądałem informacje internetowe o Zachemie i Ciechu nie popadłem w żadne uzależnienie. Kilka razy zdarzyło mi się interweniować u autorów publikacji, jeżeli zdarzenia przez nich opisywane zupełnie mijały się z rzeczywistością. Ostatni raz, kiedy próbowałem polemizować z autorem książki "DAG Fabrik Bromberg - Z dziejów bydgoskiej fabryki materiałów wybuchowych 1939 -1945", z panem Michałem Pszczółkowskim, autor nie podjął polemiki i nie ustosunkował się do szeregu moich uwag.

Po upływie 12 lat od przejścia na emeryturę trudno dzisiaj opisać emocje w tamtym czasie z tym związane. Po wypowiedzeniu mi stanowiska Dyrektora miałem jeszcze czas pracując na nie zmienionych warunkach finansowych z tym się oswoić.

Formalnie z dniem 31 grudnia 2005 roku po 40-tu latach pracy w Zakładach Chemicznych Zachem stałem się emerytem . Faktycznie nastąpiło to już wcześnie, 31 sierpnia  2005 roku kiedy to Prezes Zachem S.A Henryk Nierebiński wręczył mi wypowiedzenie pracy na stanowisku Dyrektora ds. Produkcji i Handlu. Równocześnie z tym wypowiedzeniem wręczył mi propozycję zatrudnienie nas czas określony, czyli do końca roku. Dokonało się to, jak w dokumentach napisano "za porozumieniem stron". Nie było to jakimś dla mnie wielkim zaskoczeniem, bo już wcześniej deklarowałem prezesowi wolę odejścia, jeżeli to wpłynie na poprawę stosunków w pracy i poprawę złej kondycji finansowej zakładu. Tydzień wcześniej, po powrocie z urlopu dowiedziałem się, że Rada Nadzorcza zaakceptowała w ramach restrukturyzacji likwidację mojego stanowiska jak również dwóch innych stanowisk dyrektorskich: likwidację stanowiska Dyrektora ds. Finansowych i Dyrektora ds. Pracowniczych. Warunki wypowiedzenia przyjąłem, bo w ostatnim okresie popsuła się atmosfera pracy - zaczęły się podejrzenia, donosicielstwo i nadskakiwanie przez niektórych nowym członkom Zarządu, po tym jak Rada Nadzorcza przyjęła na członka Zarządu ds. restrukturyzacji osobę z zewnątrz. Zaczęło coś iskrzyć  organizacji wewnątrzzakładowej jak i w stosunkach między Zachemem, a Miastem, szczególnie w odniesieniu do Spółki Wodnej "Kapuściska", a ponieważ w pewnym stopniu dotyczyło mojego zakresu zadań i obowiązków poczułem się zbędnym..

Ten okres do końca roku wykorzystałem na wybranie zaległego urlopu, uporządkowanie szeregu spraw prowadzonych przez mnie . Był to też okres, w którym  nowe kierownictwo zakładu wykorzystało moja wiedzę i doświadczenie zawodowe dla opracowanie szeregu tematów bezpośrednio dla kierownictwa, Rady Nadzorczej jak i sprawującej nad zakładem nadzór Nafty Polskie S.A,

Pomimo dokonanych zmian personalnych, stosunki w zakładzie nadal były były złe. Niespodziewanie w dniu 3 października Henryk Nierebiński został odwołany z funkcji Prezesa Zachem S.A. , a jego stanowisko objął Wojciech Wardacki Dwa tygodnie później na członka Zarządu Zachem S.A. została powołana  Anna Tomyślak-Zarzycka.  Ster Zachemu przejęły osoby z poza zakładu i z poza chemii. Dla Zachemu zaczął się czas ciągłych i szybkich zmian kadrowych na poziomie zarządzającym.

Były też i przyjemne chwile spotkań z społecznością zachemowską, jak zaproszenie mnie na obchody 60-lecia Zachemu w 2008 roku do Opery Nova, czy zaproszenie na obchody 40-lecia Ratownictwa Chemicznego w Zachemie, której oficjalna część z udziałem Wojewody Kujawski-Pomorskiego Rafała Bruskiego i licznego grona przedstawicieli PSP odbyła się 18 czerwca 2010 roku w sali konferencyjnej  w budynku Dyrekcji Zachemu, a część wspomnieniowa przy piwie z pokazem jazdy konnej w jednej z restauracji pod Bydgoszczą.

Ale wracając do pożegnania z Zachemem wypada mi wspomnieć, że w dniu 29 grudnia na sali 104 - sali konferencyjnej odbyło się kurtuazyjne pożegnanie 9 pracowników odchodzących z końcem roku na emeryturę. Jak przy takich okazjach bywa, padły ciepłe słowa ze strony prezesa W. Wardackiego. Odbyło się wręczenie dyplomów i skromnych upominków książkowych. Ja również pozwoliłem sobie zabrać głos, stwierdzając, że praca w Zachemie pozwoliła mi w pełni wyżyć się zawodowo, podziękowałem, że przez te lata kierownictwo zakładu mnie doceniało, czego dowodem były liczne wyróżnienia i odznaczenia, w tym i państwowe. Wspomniałem również o odznaczeniu mnie w ostatnim okresie medalem prof. Wojciecha Świętoławskiego za zasługi dla polskiej chemii przyznanym przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, medalem tym bardziej cennym, gdyż nie był to medal "powszechnie rozdawany". Otrzymywali go tylko nieliczni, z udokumentowanymi osiągnięciami w przemyśle chemicznym.

Skończyłem pracę spełniony zawodowo i mogący nareszcie poświęcić się swojemu hobby i rodzinie. Czekało na mnie mnóstwo prac związanych z modernizacją domku na działce w Rodzinnym Ogrodzie Działkowy. Domek był postawiony w czasie, gdy wszystkiego brakowało. Trzeba było teraz go ocieplić, wstawić oszklony kominek, wymienić odklejające się płytki z PVC na nowoczesne panele podłogowe, wymienić armaturę w łazience i kąciku kuchennym. Ponieważ umiałem takie rzeczy robić, więc sam to robiłem mając z ich samodzielnego zrealizowania dużą satysfakcję.  Tak jakoś los sprawił, że młodsza z córek znalazła swoje miejsce w Krakowie. Tam też założyła swoje gniazdo rodzinne. Kupione mieszkanie, aby w nim zamieszkać wymagało jeszcze wielu prac. Jeździłem więc do Krakowa i pomagałem w układaniu paneli podłogowych, kafelkowałem i urządzałem łazienki. Później przyszedł okres dłuższych wyjazdów dla zajęcia się wnukami. Miałem i nadal mam czas usiąść z książką i ja przeczytać, tym bardziej, że sam posiadam zbiór liczący ponad 2 tys. woluminów. Do niektórych czytanych w młodości powracałem i na nowo je odkrywałem.

 W tym okresie znalazłem też czas na pracę społeczną w Rodzinnym Ogrodzie Działkowym i w Zarządzie Wojewódzkim ROD.  Przez kilka lat byłem również członkiem Rady Nadzorczej jednej z prywatnych spółek mającej swoje oddziały - spółki córki również za granicą. Miałem też czas na uczestnictwo w wyjazdach zagranicznych jak i na zwiedzania wielu zakątków Polski, głównie z kolegami i koleżankami zrzeszonymi w SITPChem.

To wszystko jednak nie wypełniało mi całego czasu. Nawiązałem kontakty z bardzo szeroko pojętą rodziną i włączyłem się do stworzenia drzewa genealogicznego rodziny na portalu najpierw www.moikrewni.pl, a później www.myheritage .pl. Do współpracy zaprosiłem wiele osób, które aktywnie włączyły się do uzupełniania drzewa o nowe, młodsze pokolenia. Dzisiaj już tego drzewa nie jestem w stanie objąć, bo zawiera prawie 4000 osób, w tym 539 osób bezpośrednio spokrewnionych. Tych, z którymi w jakiś sposób się spotkałem, to tylko grupa około 100 osób.

Kiedy upadł Zachem S.A., a ściślej wyłoniony z niego dziwoląg pod nazwą "Infrastruktura Kapuściska S.A." naszła mnie myśl spróbowania spisania historii tych zakładów chemicznych, które miały na przestrzeni lat różne nazwy. Dwie z nich utkwiły w pamięci ludzi tam pracujących.-Wytwórnia Nr 9 u tych, co pracę zaczynali tuż po wojnie i ZACHEM u tych później w nich pracujących. Rok temu zabrałem się za tą pracę. Przeszukuję archiwa, lokalną prasę, czytam w Intrenecie różne opracowania i wypowiedzi, próbuję nawiązać kontakt z szeregiem osób. Wielu osób mogących wnieść wiarygodne informację o niektórych zdarzeniach już nie ma pośród nas . Odeszli w wieczny spoczynek. Materiały archiwalne są również niekompletne. Dlaczego - nie będę tu teraz w to wnikał. Szczególnie trudno opisać działalność niektórych organizacji społecznych po 1990 roku, choćby np. działalności w ostatnich latach Oddziału PTTK Zachem - w pewnym okresie najprężniejszego w województwie. Niektóre z organizacji społecznych wraz z odejściem z pracy w Zachemie ich wieloletnich przewodniczących przestały w zakładzie istnieć. Tak stało się z Ligą Ochrony Przyrody, Ligą Kobiet Polskich czy PCK i wielu innymi. Na razie nie zraża to mnie i kontynuuję tą pracę traktując ją jak nowe moje hobby. Traktuję ją całkowicie hobbystycznie. Nie mam żadnego sponsora, ani wydawcy. Myślę, że nie wszystkie dokumenty, których poszukuję zostały przemielone na makulaturę i może ktoś je po tylu latach jeszcze przechowuje. M. in. mam tu na myśli zbiór dokumentów "Izby pamięci Zachemu", jaka onego czasu została stworzona w zakładzie.

Czas pokaże, czy z tego postawionego sobie zadania zdołam się wywiązać. Jak na razie zapał mnie nie opuszcza, a i zdrowie mi dopisuje.

Gdyby ktoś chciał mnie wesprzeć w odtajnianiu Zachemu i pragnął podzielić się wiadomościami, to oczekuję w skrzynce pocztowej pod adresem: tadeusz.wilusz@wp.pl