Chciał żyć w wolnym kraju. Zabrali go o północy

Wojciech Reich. Chłopak, który wierzył, że uda się zmieni system, w którym jedna partia rządzi w autorytarny sposób całym krajem. Studiował na Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy. I działał w Niezależnym Zrzeszeniu Studentów.

Na zdjęciu: Wojciech Reich (z prawej) podczas wiecu NZS razem z Janem Krzysztofem Ardanowskim (dziś poseł PiS z okręgu toruńskiego).

Jedna z demonstracji bydgoskiego NZS na Starym Rynku - "Marsz Pokoju" 25 maja 1981 roku na Starym Rynku w Bydgoszczy. Demonstranci domagali się od władzy m.in. wolności słowa i przekonań. W organizację takich przedsięwzięć angażował się Wojciech. Przez władzę ludową został wpisany na "czarną listę". - Wiedzieliśmy, że Wojtek jest działaczem wolnościowym. Moi rodzice strasznie się o niego bali. Przecież tamta władza nie miała żadnych skrupułów - mówi nam jego siostra Magdalena Józefiak. W 1981 roku była nastolatką. Pamięta grudniową noc, gdy do drzwi ich mieszkania załomotała Milicja Obywatelska. - Przyszli i kazali Wojtkowi iść z nimi - wspomina. - Byliśmy przerażeni. Na szczęście pozwolili mu się ubrać. Innych działaczy zabierali w samych piżamach.

Razem z nim internowani zostali dwaj jego koledzy z ATR działający w NZS: Mirosław Kozłowski i Janusz Krajnik. 

Wojciech Reich został internowany. Najpierw trafił do obozu w podnakielskich Potulicach, a potem do Strzebielinka. Do tego samego obozu, w którym siedzieli m.in. Tadeusz Mazowiecki i Lech Kaczyński. 

- Jeździliśmy do niego bardzo często - opowiada jego siostra. - Droga na tą kaszubską wieś utkwiła mi w pamięci. Na jednym z rozwidleń stał pojazd opancerzony. Zawsze w tym samym miejscu. Po tym poznawało się, że obóz jest już blisko.

Powyżej jedno z obozowych zdjęć, na którym 25-letni Wojciech pozuje ze starszymi kolegami z "Solidarności".  

Internowani starali się jakoś przetrwać czas odosobnienia. Nie mieli pojęcia jak długo potrwa. Okazało się, że w obozie w Strzebielinku trzymano opozycjonistów nawet przez rok. W tym czasie zdarzało się organizować nawet zawody sportowe "Spartakiadę Strzebielińską" z takimi konkurencjami sztafeta po spacerniaku.

Internowani zajmowali się "produkcją" własnych stempli, znaczków, okolicznościowych kopert i kartek pocztowych. Wśród obozowych pamiątek Wojciecha Reicha zachowało się kilka. Przykładowo ten "znaczek" pokazujący obdartego włóczęgę z z ironicznym hasłem "To nic, ale mamy za to socjalizm".

Jedna z kopert przygotowana w Strzebielinku z "okazji" 300 dni spędzonych w odosobnieniu przez internowanych. Przeżyli w obozie każdą porę roku. Pod koniec 1982

Święta takie jak Dzień Matki również były upamiętniane na okolicznościowych znaczkach. Internowani tęsknili bardzo za swoimi rodzinami.

Jednak większość elementów zdobiących obozowe koperty i kartki pocztowe nawiązywała do sytuacji w Polsce. Pamiętajmy, że posłowie byli figurantami bez mocy podejmowania jakichkolwiek decyzji niezgodnych z linią jedynej "słusznej i nieomylnej" partii - PZPR. 

Takim znaczkiem internowani w Strzebielinku uczcili drugą rocznicę Porozumień Sierpniowych. Nie wiedzieli jeszcze, że ta wizja rozsadzania Polski partyjnej przez "Solidarność" w 1989 roku zacznie się ziszczać.

Wiara w zwycięstwo idei wolności była wśród internowanych bardzo silna. Doczekali się tego. Wojciech Reich nie dożył czasów dzisiejszych. - Chciałabym, żeby młodzi ludzie wzięli sobie do serca losy poprzedniego pokolenia. Żeby wiedzieli jak bardzo cenić trzeba wolność i nie dać się omamić populistom czy propagandzie, która robi wodę z mózgu - mówi siostra Wojciecha.

Oto lista wszystkich internowanych, którzy znaleźli się w strzebielińskim obozie. Wśród nich jest sporo nazwisk znanych dziś z życia publicznego.

Wacław Adamczak
Marek Adamkiewicz
Lech Adamski
Tadeusz Adamski
Ryszard Alesionek
Artur Balazs
Marek Balicki
Marian Balin
Piotr Banach
Jerzy Bandrowski
Zenon Baranowicz
Paweł Barański
Jan Bartczak
Bogdan Baturo
Jerzy Bazel
Edward Bąciaszek
Andrzej Bejnarowicz
Jan Beling
Zbigniew Berent
Edward Białk
Roman Bielecki
Henryk Bielewski
Zbigniew Bielicki
Tadeusz Bieregowski
Ryszard Błaszczyk
Zygmunt Błażek
Marian Błoniarczyk
Hanna Bogucka-Skowrońska
Mirosław Bojahr
Edward Borowski
Waldemar Borowski
Benedykt Brandt
Bolesław Briankin
Zbigniew Brodowski
Andrzej Budka
Krzysztof Bunda
Andrzej Bunikowski
Stanisław Bury
Andrzej Butkiewicz
Zenon Butkiewicz
Andrzej Bysewski
Jacek Cegielski
Lucjusz Cejko
Małgorzata Celejewska
Wiesław Celewicz
Jerzy Chmielewski
Lech Chmielewski
Tadeusz Chmielewski
Andrzej Churski
Waldemar Cichocki
Wiesław Cichoń
Andrzej Cierzniakowski
Henryk Cieślak
Jan Ciwiel
Tomasz Cofta
Ryszard Czajkowski
Leon Czapiewski
Jacek Czaputowicz
Bohdan Danecki
Krzysztof Dekowski
Stanisław Dembowski
Jarosław Deska
Ryszard Dębicki
Wojciech Dobrzyński
Wojciech E. Dobrzyński
Adam Dolata
Józef Domian
Adam Drąg
Franciszek Drop
Andrzej Drzycimski
Joanna Duda-Gwiazda
Zdzisław Dumowski
Janusz Duszyński
Lech Dymarski
Tadeusz Dziechciowski
Janusz Dzilne
Jarosław Dziuba
Jan Eichelberger
Henryk Falkowski
Przemysław Fenrych
Zygmunt Fierka
Wincenty Fijołek
Antoni Filipkowski
Grzegorz Fortuna
Henryk Frankiewicz
Krzysztof Frączak
Stanisław Frejlich
Janusz Gabryelski
Jacek Gajek
Konrad Gajewski
Grzegorz Gauden
Witold Gauza
Krzysztof Gąsior
Waldemar Gąsiorowski
Kazimierz Gintowt-Dziewałtowski
Wiesław Główczyński
Paweł Głuch
Arnold Godlewski
Jarosław Goliszewski
Janusz Gołaszewski
Maria Górnowicz
Robert Górski
Ryszard Grabowski
Krzysztof Grygiel
Jerzy Grzeszkiewicz
Marek Guranowski
Ryszard Guzek
Andrzej Gwiazda
Jan Hałas
Józef Hamadyk
Feliks Harat
Barbara Hejcz
Ryszard Helak
Zbigniew Heldt
Eugeniusz Helski
Teodor Herra
Janusz Hetel
Józef Hołownia
Bolesław Hutyra
Józef Ignor
Marek Iwanowski
Zbigniew Iwanów
Mirosław Jabłoński
Andrzej Jacyna
Waldemar Jadłowski
Henryk Jagiełło
Krzysztof Jakubowski
Krystian Jankowski
Leszek Jankowski
Maciej Jankowski
Mieczysław Jankowski
Wiesław Jankowski
Gabriel Janowski
Tadeusz Janukiewicz
Andrzej Jarmakowski
Władysław Jaromirski
Jakub Jasiński
Iwona Jastrzębska
Seweryn Jaworski
Grzegorz Jerkiewicz
Antoni Jędrzejewski
Adam Jobczyk
Janusz Jóźwiak
Marian Jurczyk
Zbigniew Kabulski
Lech Kaczyński
Andrzej Kajut
Jacek Kalas
Mirosław Kamieński
Maciej Kapczyński
Jan Karandziej
Andrzej Karczewski
Andrzej Karut
Andrzej Kaszuba
Wincenty Kazańczuk
Jerzy Keiling
Zygmunt Kędzierski
Czesław Kijanka
Adam Kinaszewski
Andrzej Kisiel
Tadeusz Kisielewski
Jerzy Kiszkis
Mieczysław Klamrowski
Brunon Klawikowski
Wojciech Klukowski
Józef Kłobuszyński
Julian Kmieciak
Jerzy Kmiecik
Mieczysław Kniaź
Jerzy Kobyliński
Zdzisław Kobyliński
Izabela Kobzdej
Kazimierz Kocent
Stanisław Kocjan
Marian Kokot
Zbigniew Kokot
Anna Kolińska
Piotr Kołakowski
Zdzisław Kołakowski
Lech Komin
Zdzisław Konury
Dariusz Kopeć
Marian Kordowski
Stefan Korejwo
Jan Koss
Zenon Kowalewski
Jan Koziatek
Andrzej Kozicki
Stefan Kozłowski
Janusz Krajnik
Kazimierz Kranc
Henryk Kraska
Andrzej Krause
Benedykt Krawaczyński
Jan Krezymon
Witold Król
Tadeusz Kruża
Andrzej Krysiak
Andrzej Krzesiński
Zygmunt Kucał
Ryszard Kuczkowski
Maciej Kuczyński
Mieczysław Kukuła
Zdzisław Kuleszka
Krzysztof Kulig
Romuald Kulig
Jan Kulkowski
Bogusław Kuraczyk
Jacek Kuroń
Piotr Kurpisz
Henryk Kuskowski
Marian Kwieciński
Leszek Lamkiewicz
Jerzy Lamkowski
Andrzej Lappe
Mariusz Laskowski
Zenon Lasoń
Tadeusz Lech
Krzysztof Lemański
Gerard Lewandowski
Józef Libich
Tadeusz Lipiński
Zbigniew Lis
Leszek Lisiecki
Andrzej Lisiński
Andrzej Ładwikowski
Henryk Łapiński
Janusz Łatacz
Janusz Łaździn
Marek Łąkiert
Krzysztof Łęgowski
Henryk Łowicki
Eugeniusz Łoziński
Tadeusz Łucki
Jan Łużny
Stefan Maciejewski
Janusz Maćkowski
Eugeniusz Madej
Andrzej Madrak
Bolesław Magierowski
Alfred Majewski
Janusz Majewski
Ditmar Makuch
Aleksander Marciniak
Konrad Marusczyk
Alicja Matuszewska
Antoni Matuszkiewicz
Tadeusz Mazowiecki
Jerzy Mądrzyk
Michał Mąsior
Zbigniew Mendyka
Jacek Merkel
Henryk Mierzejewski
Stanisław Milewski
Tadeusz Miotk
Grzegorz Misiakowski
Władysław Misiewicz
Edward Modrzewski
Marianna Modzelewska
Karol Modzelewski
Bogusław Mozga
Eugeniusz Możejewski
Alfons Mrozik
Stanisław Mrożek
Mirosław Muchowski
Ryszard Mueller
Andrzej Musielak
Ryszard Musielak
Mariusz Muskat
Jan Mystkowski
Józef Naczk
Brunon Nagel
Henryk Napieralski
Piotr Niczyperowicz
Jan Niedźwiedzki
Zygmunt Noga
Gerard Nowak
Lech Obiegły
Marek Obuchowicz
Waldemar Ogiński
Ryszard Olechnowicz
Ryszard Olkiewicz
Wiesław Olszak
Stefan Olszewski
Janusz Onyszkiewicz
Ryszard Ostrowski
Józef Ożarowski
Jan Pacewicz-Sobótka
Edmund Pacyński
Grzegorz Palka
Antoni Parniewski
Józef Patyna
Michał Paziewski
Maciej Pelowski
Michał Pelowski
Jan Perejczuk
Wiktor Petriczuk
Piotr Petrykowski
Henryk Pękała
Jerzy Piechowski
Alina Pienkowska
Roman Pieńkowski
Andrzej Piesiak
Antoni Pietkiewicz
Tadeusz Pietrucha
Zbigniew Pilachowski
Hubert Pionk
Henryk Piotrowicz
Mieczysław Piotrowski
Jarosław Pirowski
Artur Pisarski
Romuald Plewa
Jarosław Pobidyński
Paweł Połeć
Walter Popliński
Michał Popławski
Antoni Poziomski
Zbigniew Poźniak
Ludwik Prądzyński
Grażyna Przybylska-Wendt
Jerzy Przybylski
Włodzimierz Przybyłko
Wiktor Przybyłowski
Czesław Przybysz
Leszek Przysiężny
Andrzej Radomski
Hieronim Rawiński
Wojciech Reich
Czesław Richert
Piotr Rosa
Jerzy Rosiak
Adam Rosiński
Grzegorz Rossa
Lech Różański
Janusz Różycki
Rajmund Rubacki
Jan Rulewski
Andrzej Runowski
Rajmund Rutkowski
Wojciech Rutkowski
Arkadiusz Rybicki
Jarosław Rypniewski
Henryk Rządkowski
Andrzej Rzeczycki
Jerzy Sadka
Marek Sadowski
Jan Samsonowicz
Janusz Schetyna
Bogumił Sielewicz
Konrad Sienkiewicz
Jerzy Sikorski
Roman Siuda
Marian Siwy
Marek Skański
Jan Skiba
Stanisław Składanowski
Andrzej Składowski
Czesław Skonieczny
Stefan Skotarczyk
Wiesław Skrzypczyński
Jarosław Słoma
Zygfryd Słomski
Andrzej Sobera
Andrzej Sobieraj
Andrzej Sobkowiak
Marek Sobociński
Wojciech Soiński
Ryszard Sokalski
Mirosław Sośnicki
Roman Spandowski
Krystian Specht
Krzysztof Spirydowicz
Tadeusz Sroka
Andrzej Stankiewicz
Jacek Stankiewicz
Wojciech Starzyński
Andrzej Staśkowski
Aleksander Staśków
Marian Stawicki
Antoni Stawikowski
Andrzej Stefaniak
Leon Stobiecki
Władysław Stojak
Marian Strepikowski
Jan Strzelecki
Zdzisław Studenny
Maciej Suchalski
Tadeusz Sukowski
Jerzy Sulimierski
Henryk Szabała
Janusz Szaban
Tomasz Szałecki
Franciszek Szczepiński
Zygmunt Szcześniak
Tadeusz Szczudłowski
Zdzisław Szczudrawa
Krzysztof Szeglowski
Jan Szeląg
Ryszard Szkuat
Tadeusz Szkudlarek
Roman Szlagowski
Wiesław Szleszkowski
Edward Szmit
Jolanta Szostek
Adolf Szutkiewicz
Bogusław Szybalski
Franciszek Szyca
Antoni Szymkowski
Zdzisław Ślesarow
Bronisław Śliwiński
Jan Śliwiński
Marian Ślusarczyk
Dariusz Śmiałkowski
Stanisław Śmigiel
Bogdan Światopełk-Zawadzki
Janusz Świerczak
Bogdan Świerczyński
Henryk Tabor
Józef Taran
Henryk Tarasiewicz
Jan Taraszkiewicz
Józef Tatar
Antoni Tokarczuk
Leszek Tomaszewski
Jan Tomczak
Wojciech Troszczyłów
Krystyna Trybusiewicz-Pieńkowska
Jan Trynda
Andrzej Trzaska
Lucjan Turkowski
Konrad Turzyński
Roman Tyfczyński
Zbigniew Tylko
Grzegorz Ungier
Tadeusz Urbaniak
Roman Urbański
Mieczysław Wachowski
Stanisław Wajsberger
Janusz Walentynowicz
Witold Walentynowicz
Ewaryst Waligórski
Jan Wandas
Andrzej Waruszewski
Jerzy Wasilewski
Wacław Wasilewski
Stanisław Wądołowski
Benedykt Wąsikowski
Leonard Węsierski
Leon Wiczanowski
Henryk Wiczkowski
Elżbieta Wieczorek
Halina Winiarska-Kiszkis
Franciszek Winiarski
Andrzej Wiskirski
Krystyna Wiśniewska
Jerzy Wiśniewski
Andrzej Witkowski
Jan Witkowski
Mirosław Witkowski
Edward Włodarski
Bogusław Woicki
Joanna Wojciechowicz
Ryszard Wojcieszak
Tomasz Wojdakowski
Mieczysław Wojtasiewicz
Marian Wojtczak
Jerzy Wolszczak
Andrzej Wolszon
Remigiusz Woźniak
Antoni Wręga
Roman Wróblewski
Henryk Wujec
Jan Wyrowiński
Krzysztof Wyszkowski
Józef Wyszyński
Ryszard Zabiciel
Edmund Zadrożyński
Andrzej Zając
Aleksander Zakrzewski
Zdzisław Zakrzewski
Wiesław Zalewski
Andrzej Zarębski
Zygmunt Zawalski
Zygmunt Zawojski
Zbigniew Zbroja
Zbigniew Zdanowicz
Jan Zieliński
Marek Zieliński
Tomasz Zieliński
Józef Ziemer
Robert Ziemkiewicz
Mieczysław Ziętala
Jerzy Zimowski
Zdzisław Złotkowski
Zbigniew Zwierzyński
Stanisław Zwolicki
Tadeusz Żabczyński
Krzysztof Żabiński
Edmund Żelewski
Stanisław Żyglicki
Adam Żytkowiak