Największe jasełka na świecie. Królowie, czarownice i cukierki

Orszaki Trzech Króli to największe jasełka uliczne na świecie - to bezsprzeczne. W tym roku odbędą się na czterech kontynentach. Odbywają się m.in. we Włoszech, Anglii, Niemczech, Rumunii, na Ukrainie, w Łotwie, w Chicago, Nowym Jorku, Ekwadorze i Rwandzie. Ulicami polskich miejscowości przejdzie dziś 515 orszaków. Na ulice wyjdzie 1545 królów wraz z kolorową świtą. Podobnie, jak za granicą. Jednak różnic między polskim świętowaniem, a zwyczajami w innych krajach, jest sporo. Jakie?

Orszaki najbardziej zakorzenione są w kulturze hiszpańskiej. Organizuje się je 5 stycznia, w przeddzień święta Objawienia Pańskiego. Najstarszy na świecie jest orszak w Alcoi. Organizowana od 1885 r. Hiszpańskie parady są bardzo efektowne. Miasta prześcigają się w pomysłach. W Sewilli królowie przyjeżdżają w złotej karecie. W miejscowościach nadmorskich - w łodziach. W Logrono - helikopterem. Wszędzie królewscy paziowie rzucają słodycze, czasem nawet zabawki. W Barcelonie - z ogromnych ciężarówek zrzucanych jest co roki kilkanaście ton cukierków. Obchody przypominają bardziej karnawałową fiestę, niż wydarzenie religijne. W większości hiszpańskich miejscowości królowie nie dochodzą do stajenki. Punktem kulminacyjnym jest obrzucenie dzieci cukierkami. Wyjątkiem jest Pampeluna. Cztery lata temu madrycki orszak pierwszy raz miał charakter bardziej katolicki: kończył się przy żłóbku.

Dzieci w nocy z 5 na 6 stycznia wystawiają królom i wielbłądom napoje i jedzenie. Rano znajdują w tym samym miejscu podarunki.

Hiszpanie przygotowują też specjalne ciasto - "pierścień króla" - owalny, dekorowany bakaliami. W cieście ukrywana jest mała figurka dzieciątka Jezus. Kto trafi na kawałek z figurką - będzie miał szczęście.

Obchody są podobne do hiszpańskich. Również kluczowa jest noc z 5 na 6 stycznia. Dzieci czekają na Befanę - zgorzkniałą, bezzębna wiedźmę, która przynosi słodycze i prezenty z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Imię czarownicy brzmieniowo zbliżone jest do Epifanii, a więc Święta Objawienia. To nawiązuje do legendy, zgodnie z którą Trzej Królowie w drodze do Betlejem spotkali Befanę, którą spytali o drogę. Nie pomogła, ale zaproponowała gościnę. Królowie chcieli, by poszła z nimi. Wiedźma odmówiła. Szybko pożałowała, próbowała mędrców dogonić. Bezskutecznie. Według legendy od tego czasu błąka się, zostawiając prezenty w każdym domu, w którym jest dziecko. Na wypadek gdyby był nim Jezus.

Francuzi z kolei na Święto Trzech Króli pieką specjalny "placek Króli", z ciasta francuskiego z nadzieniem migdałowym. Ukrywa się w nim porcelanową figurkę małego Jezusa, fasolkę, monetę, migdał czy bób. Osoba, której trafi się kawałek z niespodzianką, zostaje ogłoszona migdałowym królem lub królową. "W nagrodę" musi ufundować kolejny placek albo zaprosić zebranych na przyjęcie. Tyle mówi tradycja. A realia? W obecnych czasach figurki bywają plastikowe. I nie zawsze przedstawiają Jezusa, czasem to twarze celebrytów czy postaci z kreskówek.

Na południu Francji bardziej popularne jest inne ciasto - drożdżowe z kandyzowanymi owocami i bakaliami, w kształcie oponki.

6 stycznia jest dniem wolnym do pracy od 2011 r., po ponad 50 latach przerwy. Zniósł go w 1960 r. sekretarz PZPR Władysław Gomułka (równocześnie zniesiono wolne 15 sierpnia, ale to święto dużo szybciej przywrócono, po 1989 r.).

Dzień, o którym potocznie mówimy Święto Trzech Króli to dzień Objawienia Pańskiego, Święto Epifanii - ważna data w kalendarzu katolików. Jest jednym z pierwszych świąt, które ustanowił Kościół, zamyka cykl świąteczny Bożego Narodzenia. W Ewangelii czytamy, że Mędrcy ze Wschodu (zwani też Królami lub Magami) wyruszyli do Betlejem, by pokłonić się Jezusowi. Prowadziła ich betlejemska gwiazda, złożyli mirrę, kadzidło i złoto. Imiona - Kacper, Melchior i Baltazar - nadano królom dopiero w VIII wieku.

Jasło - oznacza żłób. Jasełka - to przedstawienia o Bożym Narodzeniu. Święto Trzech Króli od stuleci wiąże się z tradycją wystawiania jasełek oraz tzw. widowisk herodowych. Początkowo były popularne we Włoszech, potem we Francji. W średniowieczu rozpropagowali je franciszkanie. Legenda głosi, że tradycję zapoczątkował św. Franciszek z Asyżu (podobnie jak budowę szopek bożonarodzeniowych).

W tym roku orszaki przejdą polskimi ulicami już dziewiąty raz. Inicjatywa organizowania pierwszego warszawskiego orszaku narodziła się w szkole "Żagle" prowadzonej przez Stowarzyszenie Sternik. Wszystko zaczęło się od małego, szkolnego przedstawienia. Po raz pierwszy, w 2005 r. zorganizowano go na zwykłej szkolnej scenie. Trzy lata później przeniesiono na deski warszawskiego teatru Buffo. Na ulicę jasełka zostały przeniesione w 2009 r. Parady przeszły ulicami Warszawy i Torunia. Od tego momentu liczona jest tradycja orszaków w kraju. Dwa lata później do inicjatywy przyłączyło się pięć innych miast. W 2012 - orszaki przeszły przez 24 polskie miejscowości, w 2013 - 96, rok później - 187. W ósmej edycji orszaku wzięło udział 420 miejscowości.

Scenariusz zasadniczy Orszaku Trzech Króli powstał 2 tys. lat temu. Ale w różnych  miejscowościach - pojawia się lokalny koloryt. W Kłodzku - przywracana jest tradycja wypiekania "szczodraków" - pieczywa obrzędowego przygotowywanego dla kolędników. W Chochołowie - sąsiedzi z Suchej Hory śpiewają słowackie kolędy. W Świdnicy - wspólnie kolędują katolicy i protestanci. W Zgorzelcu i Goerlitz odbywa się jeden orszak w  dwóch diecezjach i państwach.

Tegoroczny orszak odbywa się pod hasłem Pokój i Dobro. Nawiązuje ono do nauczania św. Franciszka z Asyżu. Warszawski rozpocznie się od przypomnienia dramatu mieszkańców Aleppo i wezwania do pomocy potrzebującym. Uczestnicy przemarszu w stolicy odśpiewają kolędę Jezus Malusieńki, której zmieniony tekst nawiązuje do sytuacji uchodźców z ogarniętej wojną Syrii. Kolędę na Placu Zamkowym wykona Violetta Brzezińska.

W Toruniu trzej królowie wyrusza z trzech różnych punktów Starówki. Spotkają się przy pomniku Mikołaja Kopernika. Orszakowi towarzyszyć będą postaci aniołów, diabłów i pastuszków. Atrakcją popołudnia będzie koncert Kamila Bednarka z zespołem. Z kolei w Krakowie - królowie wjadą na Rynek Główny pojazdami o napędzie elektrycznym, nawiązując do walki ze smogiem.

Wielbłąd, szczudlarze w strojach aniołów, papierowe korony i kostiumy inspirowane strojami ludowymi - to tylko kilka z atrakcji, które zobaczymy 6 stycznia na Orszaku Trzech Króli w Bydgoszczy. Start o godz. 12 sprzed kościoła Świętej Trójcy. Relacja z orszaku również na antenie TVP 1 i TVP Polonia.

Bydgoski Orszak po raz pierwszy zorganizowany został w 2014 roku i wzięło w nim udział ok. 5 tys. uczestników.

Poza trzema królami nie zabraknie także Świętej Rodziny, nowej postaci brata Alberta Chmielowskiego, polskiego świętego znanego z pracy dla biednych i bezdomnych, oraz zwierząt: koni, owieczki i wielbłąda Gacka.

W trakcie orszaku dzieci będą mogły także przekazać Świętej Rodzinie rysunki ze skarbami, które chciałyby podarować Dzieciątku, oraz słodycze, które zostaną przekazane ubogim rodzinom.

W tym roku po raz pierwszy Bydgoski Orszak Trzech Króli oraz trzy inne miasta pokazywane będą w TVP 1 i TVP Polonia od godz. 11.55 do 13.45.

W ramach przygotowań do orszaku organizatorzy ukoronowali bydgoskie pomniki, które od kilku dni "promują" przemarsz.

Korzystałam m.in. z informacji zebranych przez Fundację Orszak Trzech Króli na stronie www.orszak.org