Odkryj ślady linii trolejbusowej w Bydgoszczy z czasów okupacji

W 2008 r. straciliśmy nieodwracalnie siedem słupów trolejbusowych. Cztery lata później, podczas budowy linii tramwajowej do dworca, poszedł na przemiał kolejny. Od 2012 r., kiedy słupy policzyliśmy, zniknęło sześć następnych. Jaki los spotka pozostałe? Czy uda się je ocalić przed kruszarką? Zapraszamy na wycieczkę po Bydgoszczy śladem trakcji trolejbusowej.

W 1943 r. Niemcy postawili słupy trakcyjne i na dużym odcinku rozwinęli sieć elektryczną. Trasę linii zaplanowano z ówczesnego lotniska ulicami: Szubińską, Poznańską, Wałami Jagiellońskimi, Bernardyńską, 3 Maja. - Według naszych informacji najprawdopodobniej w wyniku działań wojennych doszło do uszkodzenia torowisk i tramwajów. Taniej było zakupić trolejbusy i puścić je po liniach tramwajowych, gdzie znajdowała się już przecież sieć trakcyjna - dopowiada Krzysztof Kosiedowski, rzecznik Zarządu Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej.

W 1944 r. zakupiono w Mannheim cztery trolejbusy, które miały wyjechać na trasę dokładnie 27 stycznia 1945 r., nie wiadomo, czy w ogóle do nas nie dojechały. Na zdjęciu trolejbusy, które podczas wojny jeździły w Niemczech. Prawdopodobnie takie miały kursować po Bydgoszczy.

Zlecenie na produkcję słupów z charakterystycznymi daszkami otrzymała niemiecka firma Dywidag z Drezna, która specjalizowało się w produkcji betonowych odlewów. Trudno dzisiaj ustalić, ile tych słupów postawiono i gdzie dokładnie je wkopano. Z analizy starych zdjęć wynika, że musiało ich być minimum 100. Po wyzwoleniu Bydgoszczy przez Armię Czerwoną i Wojsko Polskie, sojusznicy zwinęli (dosłownie) trakcję elektryczną i wywieźli w nieznanym kierunku.

Na każdym betonowym słupie umieszczone były stalowe tabliczki, które zawierały informacje o wadze i wysokości. Słupy ważyły 900, 1500, 1800 i 2700 kg, mierzyły 8, 9,5 i 10,5 m. Każdy jest zbrojony prętami stalowymi i posiada trzycyfrowy numer seryjny wybity na tabliczce. W Bydgoszczy numeracja rozpoczyna się od cyfr 243, a kończy na 826. Czy to znaczy, że firma Dywidag wyprodukowała dla nas ponad 580 sztuk? Chyba nie. Takie same słupy są wkopane również we Wrocławiu (kilkadziesiąt) i w Gdyni (kilka, m.in. przy Urzędzie Miasta). W Bydgoszczy tylko dwa o kolejnych numerach 712 i 713 stoją obok siebie, ale to raczej przypadek.

Po wojnie brakowało wszystkiego. Pozostawione przez okupanta okrągłe słupy na podstawie koła, z charakterystycznym stożkowym daszkiem, wykorzystano do budowy trakcji tramwajowych. Niektóre służą do dziś. Tylko cztery stoją samotnie w swoim pierwotnym miejscu, tak jak zostały wkopane 73 lata temu. Te, jak na ironię, nie służą do niczego. Na zdjęciu: jeden z takich słupów, przy ul. Poznańskiej 24.

Naszą wycieczkę rozpocznijmy jednak od tych słupów, których już nie ma, a wiemy, że stały jeszcze długo po wojnie. Na zdjęciu z lat 50. - zamieszczonym na portalu wspominaj.bydgoszcz.pl - widać dwa na ówczesnej al. 1 Maja (czyli Gdańskiej), u zbiegu ze skrzyżowaniem z Artleryjską.

Zostajemy na jednej z najważniejszych bydgoskich ulic. Mijanki przy stadionie Zawiszy już nie ma, tak jak nie ma trzech słupów, które widać jeszcze na zdjęciu z 1980 r.

Aż do 2008 r. przetrwało siedem słupów na pętli tramwajowej przy ul. Glinki. Zostały zamienione ba nowe, stalowe. Tabliczki przepadły.

W 2012 r., w czasie modernizacji ul. Dworcowej w ramach budowy linii tramwajowej do dworca, znikł słup z tabliczką. Stał przy wieżowcu byłej Eltry. I tu tabliczka znamionowa przepadła.

Ten słup można było zobaczyć w byłej zajezdni tramwajowej przy ul. Zygmunta Augusta, niedaleko dworca. Niestety, przepadł w ostatnich latach. Dzieje się tak, bo słupy nie są wpisane do ewidencji zabytków. - Kiedy przejęliśmy teren siedem miesięcy temu, już go nie było - informuje szefostwo działającego dziś w tym miejscu parku trampolin.

Wracamy na ul. Gdańską. Trzy słupy ocalały aż do XXI w. po parzystej stronie ulicy. Stały między posesjami numer 112-128, między ul. Chodkiewicza a Kamienną. Teraz w tym miejscu mamy stylowe latarnie. Podczas modernizacji tego odcinka pamiątki po linii trolejbusowej przepadły.

Trzy pamiątki po linii trolejbusowej, czyli przeniesione tu już po wojnie słupy zostały na pętli tramwajowej przy Stomilu przy ul. Toruńskiej. Widać je na zdjęciu powyżej. Niestety, dwa zostały usunięte w 2013 r. - Rozsypały się, gdy tylko je ruszyliśmy - przekonują drogowcy. Na fotografii poniżej - ocalały słup.

W sumie zostało nam jeszcze 30 słupów. Najwięcej, bo 12 stoi (albo leży) na terenie zajezdni tramwajowej Miejskich Zakładów Komunikacyjnych przy ul. Toruńskiej.

Drugim skupiskiem słupów jest pętla na Babiej Wsi. Stoi ich tam osiem. Na tym archiwalnym zdjęciu można się jednak doliczyć jeszcze aż ok. 20.

Jesteśmy na peryferiach Bydgoszczy. Oto dwa słupy, które podtrzymują trakcję przy skrzyżowaniu ul. Nowotoruńskiej i Hutniczej.

Zostajemy na ul. Toruńskiej, ale bliżej centrum miasta. Przy skrzyżowaniu z ul. Perłową stoi jeden słup. Na pierwszy rzut oka można go nie rozpoznać, bo został pomalowany.

Jeden ze slupów został przestawiony na ul. Nakielską. Wytropiliśmy go przy skrzyżowaniu z ul. Czarnieckiego. Stoi do dziś.

Ten słup odkryli nasi czytelnicy, miłośnicy Bydgoszczy Hanna i Wojciech Wasilewscy. - Znaleźliśmy go w sierpniu 2009 r. Miejsce, o którym mowa jest dość nieoczekiwane, jak na tego rodzaju obiekt. Znajduje się na skraju lasu niedaleko Sanktuarium Zawierzenia przy ul. Smukalskiej na Piaskach - napisali do redakcji.

Hanna i Wojciech Wasilewscy

I na koniec prawdziwe rodzynki, czyli słupy, które stoją w tych samych miejscach od wojny. Jeden z nich znajduje się przy ul. Poznańskiej 24, za skrzyżowaniem z ul. Świętej Trójcy. Co więcej, w tym miejscu na kamienicach oznaczonych numerami 23 i 26 zachowały się także haki do podtrzymywania trakcji.

Tu mamy dobrą wiadomość. Przy Poznańskiej nowe mieszkania wybuduje firma Rodźko Dewelopment. Zapytaliśmy więc dewelopera, czy wie, jaki skarb ma po sąsiedzku. Wie. - Słup zostaje - deklaruje kategorycznie Mariusz Rodźko. - Mam świadomość, jak niewiele ich stoi. Trzeba go ocalić - dodaje.

Ostatnie z pamiątek po linii trolejbusowej codziennie mijają tysiące bydgoszczan i pewnie w ogóle o tym nie wiedzą. Dwa słupy ukryły się się wśród drzew między jezdniami Wałów Jagiellońskich. Nieopodal, niedaleko bramy wjazdowej do siedziby Najwyższej Izby Kontroli, na trawniku przy murze aresztu śledczego stoi trzeci. Wszystkie w tych miejscach postawili Niemcy.

Są jednak powody do niepokoju - ratusz planuje na tej ulicy buspas. - Trwają konsultacje, później odbędą się spotkania z projektantami, będziemy pamiętali o tych słupach - zapowiada Krzysztof Kosiedowski, rzecznik Zarządu Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej.