To międzywojenne zdjęcie Starego Fordonu i okolic na północ od tego miasteczka, gdzie wybudowano w ostatnich 30 latach wielkie blokowisko. Jesienią 1939 roku niewielką wśród wzgórz wybrali Niemcy jako miejsce rozstrzeliwania bydgoszczan.
W odnalezionym po II wojnie tzw. albumie bydgoskiego Selbstschutzu odkryto zdjęcia z egzekucji, które odbywały się w fordońskiej Dolinie Śmierci między październikiem a listopadem 1939 roku. Oto jedno z nich, na którym widać przeznaczonych do zabicia mężczyzn. Wcześniej oddział Arbeitsdienstu wykopał tam dla nich kilka masowych grobów o szerokości 3 m i głębokości 2,5 m.
Tym określenie przyjęło się nazywać miejsce, gdzie znajduje się obecnie w pobliżu ul. Bołtucia w Fordonie pomnik z tablicą i symbolicznymi grobami znajdującymi się wzdłuż drogi.
Wiosną 1947 roku odbyła się ekshumacja ciał. Miejsce do prac ekshumacyjnych wskazał jeden z bydgoskich kolejarzy, który oglądając tzw. album Selbstschutzu ze zdjęciami mordów, rozpoznał teren, gdzie zabito jego syna. Przeszukano potem grunt o powierzchni około 500 m kw. W trakcie prac odnaleziono 309 ciał. Liczba ofiar miała być większa. Po wojnie oceniano ją na 3000, teraz szacunki mówią o 1200 zabitych. Według Krzysztofa Drozdowskiego są informacje o tym, iż ekshumacje w 1947 roku zostały przerwane na interwencję Urzędu Bezpieczeństwa
10 maja 1947 roku odbył się uroczysty pogrzeb ofiar z Doliny Śmierci z pożegnaniem na Starym Rynku, przejazdem trumien przez miasto i pochówkiem na Wzgórzu Wolności. Krzysztof Drozdowskim, piszący książkę pt. 'Tajemnica Doliny Śmierci. Droga do prawdy' poszukuje uczestników uroczystości pogrzebowych ekshumowanych ofiar.
Była to dla bydgoszczan znacząca i pamiętna uroczystość. Władze ją przygotowywały i szczegółówo zorganizowały. 10 maja to była sobota. O 15.30 miał się sformować kondukt żałobny na trasie od Starego Rynku na Wzgórze Wolności. Miejsca uczestników konduktu były dokładnie opisane. Na początku miał być niesiony krzyż, potem orkiestra kolejowa, młodzież, poczty sztandarowe, dalej orkiestra Milicji Obywatelskiej, a za nią delegacje partii politycznych z PPR na czele, która miała się zebrać na rogu Kujawskiej i Ustronie. Przed karawanami kapłani, a za nimi - członkowie ekshumowanych rodzin.
Zanim odbył się pogrzeb, w trakcie ekshumacji, w prasie bydgoskiej z roku 1947, ukazywały się artykuły opisujące, że ciał znalezionych w Dolinie Śmierci jest mniej niż sądzono.
Zanim rozpoczęły się ekshumacje, w prasie pojawiały się informacje o 3 tys. ofiar. Obecnie historycy przyjmują liczbę około 1200 zamordowanych bydgoszczan polskiego i żydowskiego pochodzenia.
"Sposób położenia zwłok wskazuje, że słuszne są przypuszczenia, iż Niemcy mordowali leżących w rowie, wystrzałami w głowę" - to cytat z kolejnego artykułu, którego reprodukcję nadesłał Robert Fallaszek, badający od lat historię Fordonu. W tym samym tekście jest informacja, że Film Polski przysłał do Doliny Śmierci ekipę, która nakręciła zdjęcia z ekshumacji.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze