Wszystko zaczęło się od wieszaka. Uczniowska podróż w czasie

Pomysł narodził się w głowie Wojciecha Hermanowskiego, nauczyciela informatyki w "elektroniku" i jego żony Grażyny, pracującej w szkolnej bibliotece przy Karłowicza. - Zrealizowaliśmy go wspólnie ze stowarzyszeniem ICIMSS, bo my nie jesteśmy partnerem dla MEN - opowiada Hermanowski. - To pilotaż programu, który miałby być docelowo realizowany w całym kraju. Zaprosiliśmy do współpracy Toruń i Gdańsk, miasta o bardzo różnej historii XX-wiecznej.

Projekt z założenia adresowany był do uczniów zdolnych, którzy mieli podjąć się prac badawczych. - Nie googlać i przeklejać informacje, ale dotrzeć do źródeł, umieć je zdokumentować - opowiada Hermanowski. - Wszyscy uczniowie uczestniczyli w warsztatach filmowych, zajęciach z archiwizacji dokumentów: uczyli się m.in. z jaką rozdzielczością je skanować, jak opisywać, wypełniać dokumentację po skanowaniu.

Uczniowie z bydgoskiego Technikum Elektronicznego, Gdańska i Torunia w czwartek podczas konferencji w Toruniu oficjalnie zaprezentują efekty swoich prac.

Wraz z nauczycielami stworzyli wirtualną wystawę (wystawywirtualne.pl/projekt/bydgoszcz/pl), przenieśli ją także na wykupioną domenę staryrynek20.bydgoszcz.pl.

W bydgoskim projekcie brali udział uczniowie (na zdjęciu): Mateusz Kostrzewski kl. 4F, Agata Stogowska kl. 4D, Dawid Butrkowski kl. 3I, Kamil Chełminiak kl. 3E, Karol Kamiński kl. 3 E, Agata Grzelczak kl. 2I, Karol Kempiński kl. 2I, Marcin Drągowski kl. 2I, Kacper Zagert kl. 2F, Karol Pastewski kl. 2F oraz czwórka nauczycieli: Katarzyna Grabska, Grażyna Hermanowska, Wojciech Hermanowski i Monika Staśkiewicz.

Tematem projektu miały być nieznane aspekty życia miasta na przestrzeni XX wieku i ich wpływ na dzisiejszy charakter miast. - Młodzież myślała np. o Kanale Bydgoskim. Ale doszliśmy do wniosku, że to już tematy zbadane, do nowych źródeł nie dotrzemy - opowiada Hermanowski. - A w szafie mieliśmy stary wieszak, po dziadku. Przyjaźniliśmy się z Andrzejem Maźcem, bydgoskim fotografikiem, który zmarł w ubiegłym roku. On zrobił kiedyś fotoreportaż z miejsca, z którego pani Anna, wnuczka pana Siuchnińskiego, po sprzedaży kamienicy przy Starym Rynku 20, wydobywała z różnych schowków pozostałości po dziadku i jego działalności. Pokazaliśmy to młodzieży, poszliśmy tym tropem.

To zaprowadziło młodych do kamienicy przy Starym Rynku 20. Kamienica nie należy już do spadkobierców Siuchnińskiego, ale dotarli do pani Anny, jego wnuczki. - Przechowuje w domu ogrom pamiątek ze sklepu i piwnicy dziadków, których nigdzie nie pokazywała - mówi Hermanowski. - Okazało się, że ten sklep był jedynym w mieście prowadzonym wyłącznie w języku polskim pod zaborami. Młodzież zobaczyła, co ich bardzo zdziwiło: torby reklamowe, metki, kartki pamiątkowe sprzed stu lat. Łudząco podobne do dziś. Pani Anna pokazała im materiały bławatne, frak ze sklepu dziadka, papierowe torby z nadrukiem.

Druga grupa uczniów zagłębiała się w archiwach, usiłując ustalić, w jakim kontekście działał dom handlowy. - Dla młodych to było bardzo odkrywcze - opowiada Hermanowski. - Pomógł im prof. Marek Chamot z Wyższej Szkoły Gospodarki.

O marketingu w początkach XX wieku uczniowie piszą tak: "Pierwsze hasło reklamowe przedsiębiorstwa Siuchniński & Stobiecki brzmiało: "Swój po swoje do swego".  Było odważne, wbrew panującej bydgoskiej polityce handlowej tamtych lat, która promowała przede wszystkim handel kupców niemieckich oraz żydowskich. Prawdopodobnie to właśnie odwaga i przekora spowodowały, że młodzi kupcy odnieśli sukces, wspierani Polakami, którzy robili zakupu u "swoich". M. Siuchnińśki i R. Stobiecki doskonale wiedzieli jak ogromne znaczenie w handlu ma marketing. Ogłoszenia reklamowe pojawiały się w codziennej prasie a także popularnych wydawnictwach. Ulotki reklamowe, torby firmowe, wszywki do ubrań, wieszaki z nadrukami. To wszystko budowało markę firmy Siuchniński & Stobiecki.

Siuchniński i Stobiecki pierwsze przedsiębiorstwo handlowe założyli w 1902 r. Uczniowie z "elektronika" tak opisują ich działalność: "Trudno nam dzisiaj wyobrazić sobie wszystkie trudności na jakie narażony był kupiec polski, który miał czelność założyć w niemieckiej Bydgoszczy przedsiębiorstwo pod Polską firmą" - tak pisano w "Gazecie Bydgoskiej" w 1927 r. z okazji 25 - lecia pracy pp. Siuchnińskiego i Stobieckiego. Od tej pory byli nie tylko wspólnikami ale także rodziną gdyż w tym samym roku M. Siuchniński ożenił się z Marią Stobiecką, siostrą Romana Stobieckiego. Ich działalność rozpoczęła się od prowadzenia małego sklepu z bławatami przy Nowym Rynku. Przedsiębiorstwo wbrew panującej trudnej sytuacji polskich kupców dobrze się rozwijało i już w kolejnym roku 1903 Panowie otworzyli kolejny sklep, tym razem z odzieżą damską w atrakcyjniejszym miejscu miasta, w dzierżawionych pomieszczeniach przy Placu Frydrychowskim 3. W 1907 r.  w sąsiedniej kamienicy wydzierżawili kolejne pomieszczenie i otworzyli specjalny skład z garderobą. Po 9 latach działalności przedsiębiorstwa postanowili jako pierwsi Polacy nabyć barokową kamienicę w której do tej pory wynajmowali lokal i prowadzili sklep. Plac Frydrychowski był pod względem handlowym najbardziej prestiżowym miejscem Bydgoszczy, kamienice należały wyłącznie do zamożnych Niemców i Żydów. Ponieważ ich interes rozwijał się doskonale wyburzyli kamienicę i na jej miejscu wybudowali nowoczesny budynek zaprojektowany przez Otto Mullera w duchu secesji berlińskiej. Kamienica liczyła trzy piętra oraz użytkowe poddasze w mansardowym dachu. W elewacji umieszczono bogato dekorowany wykusz a na dachu wieżyczkę. Parter i pierwsze piętro były przeznaczone na dom towarowy, natomiast piętro trzecie i czwarte na mieszkania dla rodzin właścicieli. Był to wtedy jeden z najpiękniejszych budynków w Bydgoszczy i stanowił ozdobę Placu Frydrychowskiego i tak pozostało do dnia dzisiejszego. Należy zaznaczyć, że prace budowlane przy tym okazałym gmachu trwały zaledwie kilkanaście miesięcy.

W 1912 r. Mieczysław Siuchniński i Roman Stobiecki otworzyli, trzeci co do wielkości Dom Towarowy w Bydgoszczy pod nazwą Siuchniński & Stobiecki - piszą na stronie projektu ucznowie. - Był to pierwszy tego typu sklep w mieście z obsługą w języku polskim. Należy zaznaczyć, że w tym czasie Bydgoszcz nadal znajdowała się pod zaborem pruskim a w mieście handel należał przede wszystkim do Niemców i Żydów. "Nie przeszkodziły rozwojowi firmy nawet zakazy prezydenta regencji bydgoskiej, ogłoszone w prasie bydgoskiej a zabraniające kupowania czegokolwiek u Polaków?"- komentuje działalność kupców 1.03. 1927r. "Gazeta Bydgoska".

Uczniowie dotarli także do przechowywanych przez wnuczkę kupca towarów ze sklepu dziadka. Wśród nich są m.in. stare zasłony, makatki, czy frak.

mat. ZSE w Bydgoszczy

Anna Staniszewska, wnuczka Mieczysława Siuchnińskiego, która mieszkała w kamienicy wybudowanej przez dziadka i wujka Romana Stobieckiego od urodzenia aż do sprzedaży domu, opowiada na filmach nagranych przez uczniów, wraz z mężem Mieczysławem Staniszewskich o niezwykłej historii swojej rodziny. - To mój dziadek i jego szwagier. Ci dwaj panowie zasłynęli prowadzeniem domu handlowego w języku polskim w czasach zaboru pruskiego - mówi. - Żona dostała jako wiano od rodziców dom handlowy, w małej kamienicy na Nowym Rynku. W niej Roman Stobiecki założył niewielki sklep z materiałami bławatnymi. U mojego dziadka w sklepie mówiło się tylko po polsku. Handel był prowadzony swój po swoje do swojego. Jak to się stało, że im na to pozwalano? Nie wiem, naprawdę nie wiem.

Mieczysław Siuchniński urodził się 16.01. 1874 r. w Bylicach w zaborze rosyjskim. Syn Antoniego i Małgorzaty. Wychował się na Kujawach - uczniowie z "elektronika" na stronie projektu cytują biogramy kupców opracowane przez Stanisława Błażejewskiego. - Od 1902 r. wraz z Romanem Stobieckim prowadził przedsiębiorstwo handlowe Siuchniński & Stobiecki a  od 1912 r. pierwszy polski Dom Towarowy Siuchniński & Stobiecki. Bydgoszczy.  W efektywny sposób zaangażował się w działalność na rzecz życia narodowego.  W wyniku protestu niemieckiej prasy wytoczono im proces sądowy i nałożono karę grzywny. M.Siuchniński był członkiem popularnego w latach międzywojennych Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" oraz Towarzystwa Śpiewu "Halka". W znaczący sposób angażował się w działalność instytucji kupieckich działających w Bydgoszczy: Towarzystwa Przemysłowego oraz Koła Kupiecko - Towarzyskiego. Był współzałożycielem Towarzystwa Kupców oraz Domu Polskiego w Bydgoszczy. W okresie międzywojennym był pełnił funkcję sędziego handlowego i oraz członka komisji szacunkowej podatku obrotowego i dochodowego. Zmarł 6.06. 1936 r.

Roman Stobiecki urodził się w Pleszewie 12.01.1877 r. Był synem Pelagii i Antoniego. Ojciec był rzeźnikiem i restauratorem w Ostrowie - opowiadają uczniowie z "elektronika". - W Bydgoszczy zamieszkał w 1902 r. Był niezwykle aktywnym obywatelem Bydgoszczy. Od 1902 roku prowadził wraz z Mieczysławem Siuchnińskim przedsiębiorstwo handlowe Siuchniński & Stobiecki oraz pierwszy polski Dom Towarowy w mieście. Był założycielem Towarzystwa Kupców w którym w latach 1911 - 1919 pełnił funkcję prezesa lub wiceprezesa. W 1919 r. jako przedstawiciel Towarzystwa Kupców był współzałożycielem Związku Towarzystw Kupieckich Obwodu Nadnoteckiego. Jego wieloletnia działalność w Towarzystwie Śpiewu "Halka" została nagrodzona honorowym członkostwem. Wspierał Dom Polski a także działał na rzecz kościoła św.Trójcy, poręczając kościelne weksle. Działał także w Towarzystwie Przemysłowców, Bractwie Strzeleckim a także Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół". Reprezentował polskie interesy w niemieckim magistracie i Izbie Handlowo - Przemysłowej. Po odzyskaniu niepodległości włączył się do polskich działań narodowych. Był członkiem polskiej rady ludowej Bydgoszczy. W roku 1920 powierzono mu zadanie nadzorowania dekoracji miasta podczas uroczystości przejęcia Bydgoszczy przez Polskę. Od 1923 r. był "rzeczoznawcą dla wełny surowej", a od 1932 "rzeczoznawcą dla towarów włóknistych". Był też członkiem kuratorium Szkoły Handlowej Izby Handlowo - Przemysłowej. W końcu lat 30-tych reprezentował kupiectwo bydgoskie w Związku Towarzystw Kupieckich w Grudziądzu. Działał w  Komitecie Obywatelskim Niesienia Pomocy Bezrobotnym w Bydgoszczy.

Roman Stobiecki zgromadził duży zbiór monet i wyrobów cynowych. Po wojnie został on przekazany do muzeum miejskiego. Był założycielem i pierwszym prezesem Towarzystwa Numizmatycznego w Bydgoszczy. Ufundował nagrodę honorową podczas regat wioślarskich w 1927 r. W 1928 r. otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Wybuch II Wojny Światowej przerwał aktywną działalność Romana Stobieckiego. Jesienią 1939 r.  ukrywał się przed aresztowaniem przez Niemców. Po roku 1945 nie wznowił już działalności gospodarczej. Aktywnie włączył się w początkowe prace organizacyjne kupiectwa pomorskiego, jednak nigdy nie wszedł do nowych władz. Jako "senior kupiectwa polskiego" był zapraszany na pierwsze zebrania Zrzeszenia Kupców Samodzielnych w 1945 r.  W 1949 r. został odznaczony Złotą Honorową Odznaką Kupiecką. Nadal wspierał Muzeum, przekazując do niego własne zbiory. Zmarł 6.05.1961 r.

Mieczysław Siuchniński i Roman Stobiecki byli nie tylko doskonałymi przedsiębiorcami i kupcami, którzy otworzyli pierwszy polski dom towarowy w Bydgoszczy, ale także zasłużonymi dla Bydgoszczy obywatelami, którzy w znaczący sposób przysłużyli się rozwojowi miasta w trudnej sytuacji odzyskiwania przez Polskę niepodległości i w czasie budowania wolnej Polski po roku 1920. - piszą na kartach wirtualnej wystawy uczniowie z Zespołu Szkół Elektronicznych w Bydgoszczy. "Panowie Siuchniński i Stobiecki zawsze znaleźli czas do pracy społecznej. W pracy społecznej udzielają się niemniej małżonki. Nie ma prawie imprezy społecznej czy dobroczynnej na których pp. Siuchnińska i Stobiecka nie byłyby gospodyniami" - przytaczają cytaty z "Gazety Bydgoskiej" z 1 marca 1927 r.

8 grudnia 2008 r. na poddaszu kamienicy przy Starym Rynku 20 podczas generalnego remontu robotnicy znaleźli przy iglicy jakiś przedmiot. Sięga z ciekawości. W miedzianej puszce była ukryta zalakowana butelka. Ze środka wypadło kilka starych wydań "Dziennika Bydgoskiego" i nadpalony pergamin.

A na nim list:

"Działo się to roku Pańskiego 1911. Obecni właściciele domu tego Siuchniński i Stobiecki założyli w roku 1902 handel bławatów i konfekcji damskiej i męskiej przy nowym rynku. Po roku istnienia przenieśliśmy takowy znacznie powiększony na plac Fryderykowski. Tamże rozwinął się interes do tego stopnia, że w braku odpowiedniego lokalu zmuszeni byliśmy dom kupić.

Kupno domu tego starano się nam jako polakom ze względów handlowo-politycznych utrudnić. Najwięcej przeszkód ustawiali nam żydzi, obawiając się konkurencyi ze strony naszej, bo w tym właśnie czasie polski handel i przemysł zaczął pod rządem obecnej polityki na dobre się rozwijać.

My jako pierwsi i jedyni polacy jesteśmy właścicielami domu przy placu Fryderykowskim. Interes nasz tej branży jako polski jest największym w obwodzie rejencyjnym Bydgoskim.

Do skreślenia powyższych słów spowodował nas mistrz blacharski Fryderyk Sporny, który przy domu wykonał prace blacharskie, a w dodatku ofiarował na wieży stojącą chorągiewkę i szkatułkę, w której niniejszy dokument się mieści.

Bydgoszcz, dnia 1 listopada 1911 [pisownia oryginalna - przyp. red.].

Pod spodem pięć nazwisk: Roman Stobiecki, Mieczysław Siuchniński, Franciszek Sporny i dwa trudne do odczytania.

Dokument jest przechowywany w Muzeum Okręgowym. Chowanie listów między cegłami świeżo wybudowanych domów to obyczaj znany od stuleci. To pochodna aktów erekcyjnych, które są wmurowywane w fundamentach wznoszonych pomników i budynków do dziś.

Hermanowski: - Młodzi świetnie się przy tym projekcie bawili. To nie był projekt, w którym przez dwie godziny w tygodniu siedzieli w ławkach. Spotykaliśmy się często, wychodziliśmy w teren. Zdobyli dużo nowych kompetencji, poznali system wystaw elektronicznych Movio, jak prowadzi się archiwizację dokumentów, część po raz pierwszy montowała filmy.

Kacper Zagert z drugiej klasy technikum elektronicznego: - Najbardziej zaskoczyły przedmioty, które miała w domu wnuczka pana Siuchnińskiego: firana, flaga, dzbanki, maszyna do pisania, do zagniatania cygar. Wszystko ciągle działa. Szok! Po drugie, wcześniej w ogóle nie miałem wiedzy historycznej o Bydgoszczy, kompletnie mnie to nie ciekawiło. Ten projekt tak mnie zaciekawił, że zacząłem szperać coraz głębiej. Ci Polacy potrafili prowadzić sklep po polsku, przeciwstawiając się germanizacji. Chodziło im o coś więcej, niż o zysk z handlu.

Wystawę uczniów można obejrzeć na wystawywirtualne.pl/projekt/bydgoszcz/pl (analogiczne projekty z innych miast są tu: wystawywirtualne.pl/projekt/torun/pl oraz wystawywirtualne.pl/projekt/gdansk/pl)