Polskie wojsko wkroczyło do miasta. Bromberg staje się Bydgoszczą. 20 stycznia 1920

Od listopada 1918 roku polscy bydgoszczanie czekali na powrót do Macierzy, a potem już ma ratyfikację traktatu wersalskiego z 1919 roku, który miał przynieść to, na co czekano 148 lat. Bydgoszcz miała wrócić w granice Rzeczypospolitej. 10 stycznia 1920 traktat wersalski został ostatecznie ratyfikowany (na zdjęciu tzw. wielka czwórka, czyli premierzy Francji, Włoch, Wielkiej Brytanii i prezydent USA.

Bydgoszczanie, którzy na ten dzień czekali, teraz z niepokojem zaczęli obserwować reakcje Niemców zamieszkujących Bydgoszcz. Zaczęły się nocne Polaków rozmowy o tym, jak się zachowają ich niemieccy sąsiedzi wobec nowej władzy. Z kolei w niemieckich rodzinach dyskutowano o tym, co będzie z nimi, jak władzę przejmą Polacy. Żeby nie dopuścić do zamieszek na tle narodowościowym, prezes rejencji bydgoskiej Fritz von Buelow i radca Melchior Józef Wierzbicki podpisali apele do społeczności o zachowanie spokoju. Burmistrz Hugo Wolff zakazał nawet picia alkoholu. I choć mieszkańcy oprócz oczekiwania na wolność mieli wiele innych zmartwień, takich jak wylewy Brdy i Wisły w okolicach Fordonu, grypa hiszpanka, która dziesiątkowała wtedy całą Europę, to jednak z największą niecierpliwością czekali na przejęcie władzy w polskie ręce.

Duch patriotyzmu był obecny w gazetach. Można w nich było znaleźć takie ogłoszenia: "Wiersze ku czci zmartwychwstałej Polski i na powitanie żołnierzy polskich do nabycia w Dzienniku Bydgoskim", "Chorągwie narodowe w różnych wielkościach po przystępnych cenach. Chudziński & Maciejewski", "Wkrótce można się spodziewać naszych zuchów. Niech każdy jak najprędzej zaopatrzy się w odznaki narodowe. Polecam takowe i to: orzełki na czapki i w krawatki i in. Henryk Kaszubowski, ul. Fredrykowska 29". Dziennik Bydgoski pisał: "Opadają już z rąk naszych kajdany wiekowej niewoli, powracamy na łono Ojczyzny. Iszczą się nadzieje, z któremi całe pokolenia polskie do grobu się kładły nie doczekawszy się ich spełnienia. W niezbadanych wyrokach swoich nam właśnie Opatrzność pozwoliła doczekać się tej wielkiej i radosnej chwili. Czyż okażemy się jej godnymi?". Pytanie, kiedy polskie wojsko wkroczy do miasta, było głównym tematem prywatnych rozmów bydgoszczan.

19 stycznia o godz. 18 w sali bydgoskiego ratusza rozpoczęła się uroczystość przejęcia władzy. Najważniejszymi jej uczestnikami byli Jan Maciaszek (na zdjęciu), generalny komisarz rządu polskiego, i burmistrz bydgoski Hugo Wolff. Ten ostatni kilka dni wcześniej zwrócił się do swoich niemieckich zwierzchników o to, aby oddać władzę bez protokołu i uniknąć upokorzenia. W przemówieniu podczas uroczystości Wolff powiedział: "Niemieccy obywatele Bydgoszczy lojalnie się do nowych warunków zastosują, wiernie swe obowiązki jako nowi obywatele państwa polskiego spełniać i swoją współpracą dalszy rozwój i pomyślność miasta popierać będą."
Wręczył Polakom klucz miasta ułożony na atłasowej poduszce. "Polska nie ma najmniejszego powodu nie zastosować względem swych nowych obywateli zasady tolerancji, które do najpiękniejszych zalet naszych dawnych dziejów należą, o czem przede wszystkim założenie naszego miasta świadczy. Oby się miasto i jego mieszkańcy pod nowemi rządami zawsze czuło jak najszczęśliwiej, aby miasto nasze doszło do największego rozkwitu. Tak nam dopomóż Bóg!" - mówił Maciaszek, który został pierwszym, polskim prezydentem miasta.

Wojsko polskie wkroczyły od strony Szubina do Bydgoszczy. Żołnierzy na płycie rynku bydgoszczanie powitali chlebem i solą. Przygotowania do tej chwili trwały w mieście od wielu dni. Upleciono 5 tysięcy metrów girland i festonów z zieleni, a ratuszowi urzędnicy wydali na dekoracje ponad 35 tysięcy marek niemieckich

Dziennik Bydgoski witał żołnierzy dwukrotnie powtórzonym na pierwszej stronie hasłem "Cześć". Gazeta pisała: "Stary nasz gród, odwiecznie polska dzielnica nadnotecka witają Was jako tych, którzy po półtora wieku rozłąki z ojczyzną zadziergają nić łączności naszej z Macierzą, jako zwiastunów promiennej przyszłości (...). Dłonie otwarte Wam podajemy, a serca szczere biją dla Was. Jako tych, którzy zdejmują z rąk naszych kajdany niewoli i wrota wolności nam otwierają".

Wraz z powrotem Bydgoszczy do Macierzy, znikały także znaki po niemieckości miasta m.in. Wieża Bismarcka. To jedna z wielu takich konstrukcji, które zostały zbudowane w Niemczech na przełomie XIX i XX wieku na cześć kanclerza Bismarcka. W Bydgoszczy stanęła na dzisiejszym Wzgórzu Wolności w 1913 roku. Zburzono ją 15 lat później. Miała 25 m wysokości. Na szczycie zainstalowano misę ogniową. Płomień zasilany gazem sięgał 10 metrów. Po odzyskaniu niepodległości została przekazana kościołowi, ale ten nie miał pomysłu i pieniędzy na jej przebudową. W 1928 roku rada miasta podjęła uchwałę o zburzeniu. Pierwsza próba przy użyciu kwasu pikrynowego się nie udała (17 maja 1928). Następnego dnia przy użyciu 30 kg trotylu wysadzono wieżę w powietrze. Kamienie i gruz posłużyły do utwardzenia terenu przy budowie elektrowni na Jachcicach.

Stał na Starym Rynku w Bydgoszczy w latach 1862-1919 oraz 1941-1945, a także w Pile (1923-1940). Odsłonięto ją w niemieckiej Bydgoszczy na 100-lecie panowania króla Prus. W 1919 sami Niemcy go zdemontowali i przewieźli do Piły, która po traktacie wersalskim pozostała w granicach Niemiec. Wrócił do Bydgoszczy w okresie okupacji hitlerowskiej. Ponad sześciometrowy monument z brązu został po wojnie przetopiony.

Razem z odzyskaniem niepodległości powstawały także kolejne państwowe instytucje. 6 lipca 1920 r. zostały powołane komenda policji w Poznaniu, a razem z nią komendy powiatowe m.in. w Szubinie, Inowrocławiu oraz Bydgoszczy. Powstały także komisariaty kolejowy i rzeczny w naszym mieście.

Powstała w naszym mieście Niższa Szkoła Pilotów w latach 1920-1926 zajmowała się na terenie dzisiejszego lotniska przy ul. Biedaszkowo szkoleniem pilotów dla wojska polskiego. Powstała 1 grudnia 1920 roku. Komendantem mianowano ppłk. Jana Kieżuna. Uczniami byli oficerowie i podoficerowie innych broni oraz obserwatorzy, którzy przeszkalali się na pilotów. Pilotażu uczyło się 645 uczniów. 12 z nich zabiło się w trakcie szkolenia, a 12 następnych zostało rannych. Wykorzystywano maszyny francuskie (Caudron G.III, Nieuport 23m, Nieuport 18m oraz Morane Saulnier MS-30E1) oraz niemieckie (Brandenburg C.I i Albatros B.II). W listopadzie 1926 roku, w związku z powstaniem przekształcono ją w Centralną Szkołę Podoficerów Lotnictwa.