Zdegradowane dzielnice Bydgoszczy. Problemy i potencjał

Nad tą uchwałą urzędnicy pracują od miesięcy. Najpierw wyznaczyli dziewięć obszarów, które wyróżniają się na tle miasta na minus. Analizowali przede wszystkim czynniki społeczne: poziom bezrobocia, aktywność mieszkańców, ich wykształcenie, wyniki sprawdzianu szóstoklasistów, liczyli, ile osób korzysta ze wsparcia opieki społecznej. W dalszej kolejności brali pod uwagę czynniki gospodarcze, środowiskowe (zanieczyszczenia, składowiska odpadów), zaniedbania urbanistyczne (rozwiązania przestrzenne nie nadążają za nowymi funkcjami) oraz techniczne (zły stan budynków). W ten sposób powstała lista dziewięciu dzielnic w kryzysie. Nie wszystkie udało się podpiąć pod program rewitalizacji. Ten może dotyczyć do 20 proc. terenu miasta i może na nim mieszkać do 30 proc. bydgoszczan. Dlatego listę trzeba było skrócić. Odpadły m.in. Brdyujście, Łęgnowo, Smukała.

Ostatecznie znalazły się na liście terenów rewitalizacji trzy rejony: podobszar Bocianowo-Śródmieście-Stare Miasto-Okole oraz Wilczak - Jary (na zdjęciu Rada ds. estetyki analizująca problemy Śródmieścia). podobszar Stary Fordon oraz Zimne Wody-Czersko Polskie. Tu koncentrują się, jak mówią urzędnicy, "czynniki kryzysowe". Na tym obszarze mieszka łącznie 16,26 proc. mieszkańców miasta (53 520 tys. osób). Jakie mają kłopoty? Jaki potencjał?

Obszar niegdyś samodzielnego miasta, ze względu na nadwiślańskie położenie, klimat małego miasteczka i ze względu na degradację społeczną i funkcjonalno-przestrzenną zasługuje na odnowę. Urzędnicy doszli do wniosku, że uznanie tego terenu oficjalnie za teren rewitalizacji wzmocni oddolne działania podejmowane w tym zakresie. Aktywna lokalna społeczność daje nadzieję, że proces będzie przebiegał wzorcowo, czyli przy dużym współudziale mieszkańców.
Problemów do rozwiązania jest sporo: w Starym Fordonie roi się od zaniedbanych budynków, brakuje instytucji kultury, brakuje miejsc pracy. To tereny zagrożone ryzykiem powodzi. Niewiele tu usług gastronomicznych, brakuje usług o charakterze rozrywkowym czy turystycznym.

Mieszkańcy mają prawo narzekać: nie wszystkie budynki są podłączone do sieci wodno-kanalizacyjnej i gazowej.

Najważniejszym jest lokalna społeczność, aktywna i zaangażowana. Klimat małego miasteczka, z historyczną zabudową, potencjałem turystycznym, piękną Wisłą i historycznymi obiektami i przestrzeniami: synagoga, rynek, park milenijny, lokalny patriotyzm. Tożsamość budowana na poczuciu wielokulturowości tego miejsca, historia współistnienia trzech kultur.

Na zdjęciu: wizja Starego Fordonu przygotowana przez miejskich urbanistów.

Bocianowo-Śródmieście- Stare Miasto-Okole oraz Wilczak-Jary - ten obszar był już ujęty w poprzednim miejskim programie rewitalizacji, na lata 2007-2015. To strategiczna, centralna część miasta, wraz z okalającymi ją, historycznymi częściami Bydgoszczy. Wszystkie mają podobny profil problemów.

Lista problemów tego obszaru, stworzona przez urzędników, jest naprawdę długa. Są na niej: ubóstwo, często dziedziczona bieda, ale też dziedziczone negatywne wzorce: alkoholizm, agresja, ale także niskie wykształcenie i aktywność zawodowa mieszkańców.

Nie sprzyja duży hałas, zanieczyszczone powietrze, niski standard mieszkań, a wysokie czynsze. Urzędnicy zwracają uwagę na narastający problem wyludnienia obszaru. Mieszkańcy są słabo zintegrowani,  a przestrzenie publiczne (bramy, schody, parki) zawłaszczane są przez osoby "których wygląd i zachowanie narusza normy społeczne". Brakuje zorganizowanych i bezpłatnych zajęć dla dzieci. A usługi, poza gastronomią, po godz. 18 wymierają.

Uwagę przykuwa niewykorzystany potencjał przestrzeni historycznych na Okolu, niska jakość kształcenia związana z tym, że dzieci mają niewystarczające wsparcie w rodzinie, brakuje animatorów życia kulturalnego.

W dzielnicy Wilczak-Jary brakuje z kolei aktywnych organizacji pozarządowych, dokucza niski standard mieszkań w kamienicach czynszowych, duży wandalizm, brak miejsc do spotkań.

Ale te obszary mają też duży potencjał. Jaki?

Choć lista problemów jest dłuższa, niż lista zasobów, Śródmieście można nazwać obszarem niewykorzystanego potencjału. Jest tu wszystko: dużo parków, udostępniona Brda, bulwary, zrewitalizowana Wyspa Młyńska, łatwy dostęp do kultury. W tym rejonie działają uczelnie wyższe i duże zakłady pracy, można znaleźć pracę na terenie miejsca zamieszkania. Jest, albo (w niektórych miejscach) mogłoby być przepięknie: historyczna zabudowa czeka na odświeżenie.

Atutem Okola jest dziedzictwo kulturowe związane z Kanałem Bydgoskim, historyczna zabudowa: zabytki hydrotechniki i sakralne, historyczne przestrzenie publiczne: plac Chełmiński, plac przy ul. Granicznej, tzw. Kozi rynek. Osiedle nie jest kulturalną pustynią, są tu instytucje kultury masowej: Multikino, Muzeum Kanału, Akademicka Przestrzeń Kulturalna. Z pracą też nie jest źle. Działają tu duże zakłady pracy, jak Atos, czy Unilever. Są tereny atrakcyjne dla deweloperów. Zasobem jest też aktywna rada osiedla, która organizuje festyny i święta dzielnicy.

Wilczak - tu z zasobami już trudniej. Na liście znów jest kanał, dziedzictwo przemysłowe związane z przemysłem narzędziowym (Fabryka Obrabiarek do Drewna, która jest elementem szlaktu TeH2O - na zdjęciu), historyczna zabudowa. Niewątpliwym atutem jest infrastruktura sportowa (stadion Gwiazda, korty tenisowe nad Kanałem), aktywnej rekreacji sprzyja też duża ilość terenów zielonych.

To najbardziej zaskakujący obszar. Jest wydzielony ze znacznie większego obszaru terenów zdegradowanych (od Brdyujścia po Łęgnowo). O wskazaniu tego obszaru do rewitalizacji zdecydowały problemy mieszkańców osiedla socjalnego przy ul. Smoleńskiej

Tu, w jednym miejscy kumulują się różne problemy społeczne. W okolicy przeważają tereny przemysłowe, składy magazynów, mieszkańcy mają utrudniony dostęp do rzeki.

Żeglowna rzeka Brda, potencjał gospodarczy działających tu przedsiębiorstw, aktywnie działające Centrum Integracji Społecznej im. Jacka Kuronia oraz pośredniak. To atuty tej dzielnicy, wymienione przez urzędników.

Wyznaczenie obszarów rewitalizacji to pierwszy krok do stworzenia Gminnego Programu Rewitalizacji. A potem Miejscowy Plan Rewitalizacji i Specjalne Strefy Rewitalizacji. One będą podstawą do starania się o pieniądze na rewitalizację tych dzielnic. I krajowe, i unijne. W Kujawsko-Pomorskiem dla miast znajdujących się w obszarze Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych zagwarantowano na ten cel 25,4 mln euro, a dla pozostałych - 28,6 mln euro.

Ale program nałoży też obostrzeżenia i obowiązki, szczególnie w zakresie urbanistycznym i środowiskowym. Jeden z nich dotyczy ogrzewania. Na obszarach rewitalizacji nie ma zgody na budowę nowych budynków, czy przebudowywanie starych, które mają być ogrzewane paliwami stałymi. To ma przyspieszyć proces likwidowania pieców węglowych i zastępowania ich innym, bardziej ekologicznym ogrzewaniem.