Jak na główną arterię miejską przystało, to właśnie na ul. Gdańskiej kumulował się handel - jak grzyby po deszczu wyrastały sklepy, zakłady usługowe, a także kawiarnie i restauracje.
Gdańska szybko się rozwijała już w 1888 roku wprowadzono tramwaje konne, które były bardzo cenione za punktualność - opowiada przewodniczka. Mimo dobrej sławy, już po siedmiu latach zamieniono je na tramwaje elektryczne. Te nie tylko były nowoczesnym środkiem transportu, ale też wesołym elementem ulicy - wszystkie były żółte.
XIX w. to okres intensywnej zabudowy ulicy. Prawdopodobnie wyznaczone ponad sto lat temu działki pokrywają się z obecnymi zabudowaniami. Z kolei numerację wyznaczono w latach 30. XX wieku. Wtedy też powstał podział na stronę parzystą, czyli wschodnią, i nieparzystą zachodnią - mówi Gralak. - A wzdłuż obu stron powstawały kamienice z lokalami handlowymi na parterze.
Spacer szlakiem dawnych zakładów i sklepów na ul. Gdańskiej warto rozpocząć od narożnej kamienicy u zbiegu ul. Gdańskiej i Focha. Kamienicę wzniesiono na początku XX wieku dla Maxa Zweiningera, właściciela manufaktury kapeluszy na placu Teatralnym - mówi Gralak. - W okresie międzywojennym w lokalach na parterze był sklep z kapeluszami i futrami, a tuż obok otworzono sklep ze słodyczami. Dokładnie w miejscu dawnego składu cygar.
Kolejnym punktem wycieczki powinna być kamienica przy ul. Gdańskiej 3. To jeden z pierwszych budynków, który w ogóle powstał na tej ulicy - mówi przewodniczka. - W dwudziestoleciu międzywojennym swój zakład miał tutaj zegarmistrz, a później jubiler.
Ten ostatni został zrabowany w 1938 roku jak podają kroniki policyjne, złodzieje dobrze przygotowali się do kradzieży. W piwnicy zrobili podkop i ukradli biżuterię, zegarki oraz 24 papierośnice
Kamienica z numerem 5 to adres apteki Pod Łabędziem. - Ten budynek powstał w połowie XIX wieku - mówi Gralak. - Z tyłu domu znajdował się ogród, w którym właściciel - Konstantin August Mentzel uprawiał zioła, z których później produkował leki i maści. Już wtedy była tu apteka homeopatyczna.
Apteka Mentzela była trzecią apteką w mieście - nazwał ją Pod Łabędziem, bo w ówczesnej Europie aptekom nadawano nazwy dumnych zwierząt (dwie pozostałe nazywały się Pod Czarnym Orłem i Pod Złotym Orłem).
Po II wojnie światowej apteka została upaństwowiona, a jej nazwa zmieniła się na Społeczną. Dawna nazwa powróciła dopiero w latach 70. ubiegłego stulecia.
Sama figura łabędzia wisiała nad wejściem niemal od początku istnienia apteki aż do 1959 roku. Wtedy dr Stanisław Proń z Muzeum Farmacji w Krakowie zabrał figurę do swojej kolekcji.
Łabędzia odnaleziono dopiero w 2006 roku. Bogusław Czerwiński, artystka plastyk zrobił wierną kopię z zabytkowej figury, którą umieszczono nad wejściem do apteki. Oryginał znajduje się w Muzeum Farmacji apteki Pod Łabędziem.
Ul. Gdańska 10, dawną siedzibę Kina Pomorzanin.
To było pierwsze w Bydgoszczy kino - wtedy Kristal rozpoczęło projekcje filmowe 1 kwietnia 1914 roku.Otwarte w specjalnie zaprojektowanej, niesłychanie nowoczesnej na owe czasy sali, do której wchodziło się frontowym wyjściem od Gdańskiej, przez nowo wybudowaną, reprezentacyjną kamienicę. Cały obiekt - za kredyty z Banku Stadthagen - wzniosła spółka Mixa, Tucholski, Weidner.
Ten ostatni to był Max Weidner, cieszący się powszechnym uznaniem i uzdolniony architekt. W ciągu poprzednich dwóch dekad zaprojektował kilkanaście reprezentacyjnych budynków mieszkalnych miasta, a tu chętnie zmierzył się z projektem sali kinowej. Sala miała 764 miejsca (co wyjątkowe ? numerowane jak w teatrze), w tym loże na balkonie. Projekcje w takim wnętrzu nobilitowały film do rangi sztuki.
Wybuchła I wojna światowa. Kino, które jeszcze w 1917 r. zdążyło trafić w ręce J. Weicherta, nie zmieniło nazwy po powrocie Bydgoszczy do Polski. Godnie weszło w epokę kina dźwiękowego, która w naszym mieście zaczęła się w 1930 r.. Szybko zaopatrzone w stosowną aparaturę, wabiło widzów m.in. muzycznym filmem ?Sonata księżycowa? z koncertującym Ignacym Janem Paderewskim.
Hitlerowcy po 1939 r. z kin uczynili narzędzie propagandy, a przy okazji wszystkim pozmieniali nazwy. Kristal dostał miano Westpreussen i trudno oprzeć się wrażeniu, że nazwa Pomorzanin, nadana kinu po upaństwowieniu w 1945 r., jest zainspirowana niemieckim pomysłem.
W powojennym półwieczu do największych wydarzeń w kinie należała projekcja amerykańskiej "Bitwy o Midway" w połowie lat 70., gdy kino zaopatrzono w aparaturę stwarzającą wrażenie dźwięku przestrzennego, oraz - ciekawostka - projekcje filmów "różowych" pod koniec lat 80. Zapomniany już dziś francuski dramat erotyczny "Betty" był ostatnim filmem, na który tworzono komitety kolejkowe.
Kolejny przystanek: Gdańska 15. To pierwszy budynek w Bydgoszczy, w którym zastosowano żelazobeton, pierwszy, który pełnił funkcję domu towarowego. Przez brud i sadzę pokrywającą ściany szaroburego, dziś pięciokondygnacyjnego budynku na rogu ul. Gdańskiej i Dworcowej trudno dostrzec piękno tej budowli. Dziś mieści się tu Empik, ale dla kilku ostatnich pokoleń bydgoszczan to wciąż Jedynak.
Działkę, na której wcześniej znajdował się jedyny w mieście polski hotel, zagospodarowała w latach 1910-11 zamożna żydowska rodzina kupców Conitzer. Projekt domu towarowego zlecili berlińskiemu architektowi Otto Walterowi. W pierwszym w mieście domu towarowym Kaufhaus Conitzer und Sohne zastosowano nowoczesną konstrukcję z żelazobetonu. W fasadzie umieszczono pełnoplastyczne rzeźby przedstawiające cztery gracje. Stylistycznie sklep Conitzerów nawiązywał do rozwiązań architektonicznych berlińskich i paryskich domów towarowych.
W okresie międzywojennym nosił nazwę Be-De-Te. W 1938 r. był to jeden z najbardziej dochodowych sklepów w Polsce. Słynął z urządzanych w nim pokazów mody.
Lata późniejsze zmieniły wygląd gmachu. Wiele detali zniszczył pożar z 1945 r., wzniecony przez czerwonoarmistów (budynek stracił wówczas spadzisty dach z okrągłymi oknami). Liczne przebudowy nastąpiły także po upaństwowieniu budynku.
Cudem przetrwały figury półnagich gracji na frontonie. Od lewej stoją: Afrodyta ? bogini piękna i miłości, Eris - boginka niezgody, Hera - matka bogów, oraz Atena - bogini mądrości i wojny.
W 1949 r. budynek przejęła firma państwowa Powszechny Dom Towarowy (popularny "pedeciak"). W latach 60. nazwę zmieniono na Domy Towarowe Centrum. Wtedy na dachu pojawił się napis "Jedynak". Zdjęto go w 2000 r.
Dziś na parterze kamienicy przy ul. Gdańskiej 21 nadal jest sklep obuwniczy. Był tam także w latach 30. XX w. Firmowy salon z butami otworzył tam wtedy Wiktor Weynerowski, właściciel firmy produkującej obuwie Leo. Jego buty cieszyły się ogromnym powodzeniem.
Sama fabryka miała siedzibę najpierw na ul. Świętej Trójcy. Kiedy powstała - w 1967 r. zatrudniała kilkanaście osób. Fabryczka rozrosła się ponad oczekiwania założyciela. W 1906 r. rodzina Weynerowskich kupuje więc kolejne grunty, tym razem u zbiegu ulic Chocimskiej i Kościuszki. Tam zaczynają stawiać fabrykę z prawdziwego zdarzenia. Gdy zostanie otwarta ? w roku 1912 ? właściciele zatrudnią w niej ponad 100 osób, a gdy w roku 1917 firmę przejmie syn Wiktora, Antoni, zatrudnienie wzrośnie szybko do ponad 200 osób.
W roku 1932 Antoni zmienia nazwę fabryki na "Leo" - na cześć poległego pod Verdun syna, ale także, by uhonorować w ten sposób żonę Leokadię. Pracowników, tuż przed wybuchem II wojny światowej jest ich już 400, obejmuje wyjątkową opieką socjalną. Buduje im halę gimnastyczną i zakłada klub sportowy. W czasie wojny fabrykanci uciekli do Brześcia nad Bugiem, stamtąd, w 1948 r., do Kanady. "Leo" jak wiele innych firm w Polsce trafił w ręce komunistów. Ci go znacjonalizowali i zmienili nazwę na "Kobra".
To jeden z najciekawszych budynków w bydgoskim śródmieściu. Kamienica na rogu ul. Gdańskiej i placu Wolności została zbudowana w XIX w. W dwudziestoleciu międzywojennym znajdowało się tu atelier dworskiego fotografa Carla Brascha, a także lokale gastronomiczne Kaiser-Cafe i Falstaff. W 1927 r. w jednym z lokali urządzono sklep samochodowy, a przed budynkiem stację benzynową. Mieścił się tu także sklep firmowy Wedla oraz restauracja Cristal. - To było bardo modne i eleganckie miejsce - mówi przewodniczka. - To tam można było zjeść pyszne ciastka o charakterystycznych nazwach - do wyboru były "hiszpanki", "rumby", "milano" czy "crystalki". No i oczywiście pyszna kawa.
Od połowy lat 90. jest tam restauracja McDonald's. Dziś naleśnikarnia Manekin.
Willa przy ul. Gdańskiej 50, dzisiejsza siedziba Radia PiK. Została wzniesiona w latach 1900-1901 przez spadkobierców bogatego przedsiębiorcy Karla Blumwego. Miała dzieje burzliwe i krwawe. Jej berliński projektant nawiązał w formie do renesansowej Villa Rotonda w Vicenzy. Osobliwością gmachu była urna z prochami Karla Blumwego, na zlecenie rodziny umieszczona na szczycie tympanonu. Po śmierci Luizy Blumwe, wdowy po Karlu, willa kilkakrotnie zmieniała właścicieli, aż w końcu nabył ją polski wywiad wojskowy. W 1938 r. gmach zajęło Studio Bydgoszcz Polskiego Radia. W czasie okupacji willa stała się siedzibą hitlerowskiego Selbstschutzu (niemieckiej Samoobrony), potem NSDAP. Wówczas strącono urnę z prochami Blumwego.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze