Nasza Dolina Loary. Kraina smaku i historii

Czechów nie postrzegamy obecnie jako urodzonych wojowników, kiedyś inaczej jednak bywało. Boleśnie przekonali się o tym polscy obrońcy zamku w Świeciu. Naszą znacznie liczniejszą załogę pokonała grupka czeskich rycerzy-komandosów przeprowadzając akcję w stylu żołnierzy Gromu czy Delta Force.

Nocny rajd miał miejsce 10 listopada 1460 roku podczas wojny trzynastoletniej. 46 czeskich rycerzy na usługach Zakonu Krzyżackiego cichaczem przepłynęło Wisłę i podkradło się pod mury. Przekupiony strażnik zrzucił im linę, po której opancerzeni i ciężko uzbrojeni napastnicy wspinali się na kilkunastometrowe mury. Zaskoczona polska załoga została szybko wyparta. Mimo regularnie ponawianych polskich szturmów Czesi utrzymali się w odizolowanym ośrodku oporu przez 11 miesięcy. Ostatecznie poddali się po atakach zaciężnych wojsk wynajętych przez toruńskich mieszczan. Głównym sponsorem akcji był niejaki Niklas Koppernig, ojciec Mikołaja Kopernika.

Zwane polskim Carcassonne, bo podobnie jak to francuskie miasto zachowało średniowieczny układ miejski i mury obronne w pełnym obwodzie. Chełmno zachwyca średniowiecznymi kościołami  i renesansowym ratuszem. Obecnie reklamuje się też jako Miasto Zakochanych, jako że w miejscowej farze przechowywane są relikwie św. Walentego.

Jedną z najbardziej znanych osób urodzonych w Chełmnie był generał niemieckich wojsk pancernych Heinz Guderian. W pierwszych dniach Kampanii Wrześniowej przebijając się na czele swoich pancernych zagonów przez Bory Tucholskie dotarł pod rodzinne miasto. I tu chełpił się osobiście przed wizytującym front Hitlerem wojskowymi sukcesami. Tak wspominał ten moment:? Gdy zbliżaliśmy się do Wisły, na horyzoncie zarysowały się kontury miasta. Hitler zapytał, czy to jest Chełmno. Odpowiedziałem: Tak, to jest Chełmno. W marcu ubiegłego roku witałem pana w pańskim mieście rodzinnym, dziś witam pana w moim. Urodziłem się w Chełmnie. Hitler jeszcze w kilka lat później przypomniał mi tę scenę. Z nastaniem ciemności Hitler wyraziwszy uznanie dla sukcesów osiągniętych przez wojska pożegnał się i odjechał z powrotem do swej kwatery głównej.?

Tuż za rogatkami Chełmna zaczyna się archeologiczne Eldorado. Na górnej krawędzi pradoliny na długim odcinku aż po Ostromecko, pamiątki w ziemi pozostawiły ludy, które zamieszkiwały tu od początków ery po średniowiecze.

Archeolodzy odkopali na tym stanowisku m.in. cmentarzysko Wikingów. Najciekawszych znaleziskiem są jednak pozostałości wczesnochrześcijańskiej bazyliki, która miała tu powstać. Do jej budowy przystąpili Piastowie zaraz po zdobyciu tych ziem w początkach XI w. Monumentalny kościół budowany na miejscu dawnego pogańskiego kultu miał symbolizować pozyskanie tego terenu dla chrześcijaństwa po wsze czasy. Nie udało się. W latach 30. XI w. wybuchła rewolta miejscowych plemion w obronie dawnych wierzeń. Fundamenty bazyliki zasypano, a miejscowi znowu czcili tu swoich bożków.

W pobliskim Starogrodzie podziwiać można z kolei ostatnie pozostałości po średniowiecznym zamku krzyżackim. Niestety, pod koniec XVIII w. jego mury zostały rozebrane.

Nieco dalej na południe w miejscowości Pień na łagodnym zboczu rozłożyła się leniwa wioska, ledwie kilka chałup. Tymczasem od wczesnego średniowiecza znajdowały się tu tętniące życiem osady. Wydzierali je sobie wzajemnie Prusowie i Słowianie. Częstymi gośćmi bywali tu również Wikingowie. Później powstała w  Pniu krzyżacka warownia. Po tym jak Krzyżacy zostali z tych ziem ostatecznie przepędzeni, warownia i otaczająca ją osada opustoszały. O tym jak ludne to miejsce było kiedyś, świadczą jedynie cmentarzyska z licznymi pochówkami.

Saskie rokoko, klasycyzm i włoski ogród w pełnym blasku. Po wielu latach remontu obydwa pałace w Ostromecku zachwycają odnowionymi fasadami i wnętrzami, a wokół nich zapraszają do spacerów zadbane, ukwiecone tereny parkowe.

Wszystko jak za czasów ostatnich gospodarzy tych włości - rodu Alvenslebenów, którego członkowie bardzo różnie zapisali się w naszej historii. Lojalny wobec Polski graf Joachim Alvensleben miał dwóch synów Ludolfa i Albrechta. Ten ostatni po wkroczeniu hitlerowców dał się poznać jako okrutny SS-man, oprawca Polaków. Jego kariera w czarnej gwardii Hitlera załamała się jednak w 1943 r. Wyszło wówczas na jaw, że nie ma ani jednej kropli niemieckiej krwi - jego ojcem był w rzeczywistości Argentyńczyk, a matką Polka. Został wydalony z SS i rodu, stracił nazwisko - przedstawiał się odtąd jako Albrecht Rodrigues. Po wojnie udało mu się uniknąć kary za zbrodnie.

Ludolf zwany Lulu pozostawił po sobie znacznie lepsze wspomnienia. Przed wojną dał się poznać jako świetny rajdowy motocyklista. W goglach i pilotce śmigał ulicami Bydgoszczy wzbudzając popłoch. Podczas okupacji przedostał się do Włoch, gdzie wstąpił do armii generała Andersa. Po wojnie osiadł w Niemczech Zachodnich, ale Ostromecko odwiedzał. Pojawił się tu jeszcze jako 90-latek i z ostatnimi żyjącymi rówieśnikami wspominał mecze na szkolnym boisku.

Z Ostromecka przenosimy się na drugi brzeg Wisły do krainy regionalnych przysmaków. Strzelce Dolne zasłynęły swoimi powidłami. Czy różnią się od innych? Po pierwsze śliwki z których powstają, to odmiana występująca tylko w tym miejscu. Po drugie doskonalona przez wieki receptura. Strzeleckie powidła zapiekane są w glinianych garnkach i w tej postaci zachowują świeżość nawet przez trzy lata. Od kilku lat w Strzelcach organizowane są Dni Śliwki, które przyciągają tysiące wielbicieli regionalnych przysmaków.

Wyśmienite powidła o nieco jednak odmiennym smaku powstają w nieodległym Kozielcu.

W Topolnie natrafimy na kolejne ślady zamierzchłej historii. Nad wsią góruje wzniesienie o ściętym wierzchołku. Od VIII do XI istniał tam gród. Pod koniec istnienia pełnił funkcje strażnicy granicznej państwa Piastów. Z tego miejsca rozciąga się widok na panoramę Doliny Dolnej Wisły (zdjęcie)

Do Topolna najwięcej przyjezdnych ściąga jednak cudowny obraz Matki Boskiej. Według legendy w 1583 r. nastąpiło objawienie. Nad Wisłą ukazała się jasność. Pobiegli tam ludzie i zobaczyli obraz Matki Boskiej, który przypłynął Wisłą i oparł się o pień topoli. Wieść o cudownym objawieniu Matki Boskiej szybko się rozniosła, a Topolno zyskało miano małej Częstochowy. Pielgrzymi ściągali tu z całej Polski w nadziei odzyskania zdrowia. W czasach pruskich ten zwyczaj zanikł, ale obecnie znowu się odradza.

Czyli mała Holandia. W XVIII w. w Dolinie Dolnej Wisły osiedlili się mennonici ściągnięci z Niderlandów, by opanować wylewy kapryśnej rzeki. Przybysze świetnie się z tego zadania wywiązali, w przy okazji upowszechnili w okolicy wysoką kulturę rolną, głównie sadowniczą.

W całej dolinie zachowało się tylko kilka mennonickich chat. W najlepszym stanie próbę czasu przetrwał dom z podcieniem w Chrystkowie. W środku obejrzeć można maszyny rolne użytkowane jeszcze przez potomków mennonitów (zdjęcie).

W oborze zachowała się też specjalna pochylnia, po której w czasie powodzi bydło było transportowane na wyższą kondygnację.

To kolejny kulinarny przystanek w dolinie. Każdego roku w sierpniu w Grucznie organizowany jest Festiwal Smaku. Jest to jedna z najpopularniejszych imprez tego typu w kraju. Swoje regionalne specjały - wędliny, sery, pieczywo, miody i nalewki prezentują tu wytwórcy z całej Polski.

Najbliższy weekend ma być ciepły i słoneczny. Będzie więc okazja, by zwiedzić wybrane atrakcje Doliny Dolnej Wisły.