Przenieś się w świat miejskich legend i baśni

Dwóch braci po Polsce wędrowało, swego miejsca na ziemi szukało. Dogodzić ich gustom trudno było i przez jakiś czas nic się pod tym względem nie zmieniło. Tam rzeki nie było, gdzie indziej wzniesienie za małe, a jeszcze dalej lasów brakowało. Wreszcie w XII wieku dotarli do ziemi nad Brdą, gdzie wszystkie ich oczekiwania, nawet te najbardziej zawiłe, zostały spełnione. Niedaleko płynęła rzeka Wisła, drogi prowadziły w cztery strony świata, a wszędzie rozpościerały się piękne lasy i wzgórza. Swój gród tam założyli i nazwę wymyślili. Od imion dwóch braci na mapach pojawił się Bydgost.

Dawno, dawno temu, za siedmioma górami i siedmioma lasami była sobie mała wioska licząca tylko kilka, drewnianych chat. Pomimo zapadającego już zmroku, pomiędzy zagrodami krzątali się mieszkańcy doglądając zwierząt, pracując w stodołach. Jednym z gospodarzy był Bartłomiej Spetka, który kończył już zaplanowane na ten jesienny dzień prace. Wtem z mroku wyłonił się ubłocony rycerz. Okazało się, że książę Świętopełk wraz z całym orszakiem zmierzając do grodu w Gąsawie, utknęli w pobliskim bagnie. Spetka w mig zorganizował pomoc i po jakimś czasie wszyscy siedzieli ogrzewając się w przytulnych zabudowaniach gospodarza. Przy gorącym posiłku książę zapytał o imiona swoich wybawców. W odpowiedzi usłyszał, że wszyscy nazywają się tak samo: Bartłomieje. Jak głosi legenda książę nie pojawił się już w tym rejonie, ale odtąd wieś przyjęła nazwę Bartodzieje. 

Jak głosi inna legenda, nasze miasto omijali wszyscy myśląc, że Bydgoszcz jest nieprzyjaznym miastem. Przez to ubożał handel, a gród się nie rozwijał. Winę za to ponosili rajcy miejscy, którzy rozkazali zamknąć wszystkie trzy bramy prowadzące do Bydgoszczy. Nikt nie chciał pukać do tego niemiłego miasta. Po głośnej i burzliwej naradzie rozkazano bramy otworzyć, a wszystkich przejezdnych serdecznie zapraszać. Na pieczęci zaś wyryto bramę z basztami i półotwartymi wrotami, na znak tego, że bydgoszczanie są otwarci, a wszystkich serdecznie witają w swym grodzie.

Na łąkach i mokradłach w okolicy grodu nad Brdą zamieszkały dwie rodziny. Początkowo żyły z sobą w zgodzie, jednak zazdrość wdarła się pomiędzy nie. Powód był, jak na tamte czasu, bardzo poważny. Otóż jednemu z nich rodziły się same córy, a drugiemu synowie. Wojciech Chmarka, który zawistnym okiem spoglądał na radość sąsiada zapytał się o radę. Ktoś poradził mu by bocianie gniazdo na dachu swej chałupy urządził. Tak też zrobił i już po kilku dniach olbrzymie ptaki zagościły w jego domostwie. Jednak na świat znów przyszła dziewczynka. Pchany wściekłością chwycił za łuk z zamiarem pozbycia się klekotania. Traf chciał, że strzała ugodziła ptaka, który z łoskotem spadł na ziemię. Następnego ranka nad chatą Wojciecha krążyła gromada bocianów, które klekotały z żalem za poniesioną stratę. Widzieli to dwaj kupcy podążający gdańskim trakiem. - Ta okolica to prawdziwe Bocianowo - rzekł jeden, a nazwa już pozostała. Dopiero wieczorem ptaki odleciały i przez długi czas w tej okolicy już się nie pokazały.

Działo się to w czasach odległych, gdy najpopularniejszą drogą handlową stanowiło koryto rzeki. Pewien rycerz postanowił wspomóc swój gród, chociaż ani król ani książę Kujaw nie dali mu do tego prawa. Za każdym razem, gdy kupcy wraz z towarami załadowanymi na wozy, próbowali przejechać przez lasy otaczające Bydgoszcz, aby wywieźć dary Kujaw na zachód, ów tajemniczy bohater kierował ich z powrotem do grodu nad Brdą. Czynił to w eskorcie swych dzielnych synów oraz pachołków. Za każdym razem przerażeni wędrowcy wypełniali jego prośby, a potem rozprawiali o wilku, który wraz ze swoją watahą strzeże granic tej ziemi. Od jego przydomku zaczęto nazywać jego drewniane grodzisko Wilczakiem.

Jak wieść niosła w kilku drewnianych chałupach mieszkały same kobiety. Pewien młodzian, zakochany po uszy w córce jednej z nich, wieczorami po służbie pędził do wsi, aby im pomóc. Narąbał drewna, pomagał oporządzić zwierzęta, dziury w dachu zalepił. Nocy jednej został przyuważony przez wartowników, którzy bram miasta strzegli. Musiał się biedny przed burgrabim tłumaczyć, że wcale nie wymyka się do kobiet z grodu nad Brdą, w niecnych zamiarach. Skruszony wyjaśniał, że mieszka tam samotna Maciejowa, do której córki chodzi, Błażejowa, która chorym mężem się opiekuję oraz kilka wdów. Burgrabia na te słowa, rzekł, że przecież to jakaś Babia wieś jest. Młodziana z zarzutów oczyszczono. Nazwa wsi już pozostała do czasów dzisiejszych. 

Młody rycerz podążał szlakiem do Koronowa, gdy koń mu okulał. Zatrzymał się więc przy kilku chałupach, a których jedna należała do kowala. Czekał cierpliwie na podkucie wierzchowca, gdy jego uwagę przykuła piękna białogłowa. Dziewczę to cudowne, trzymało w swych rękach klatkę, w której wesoło ćwierkał ptaszek. Ów rycerz oczarowany zaczął rozmowę od pytania cóż to za biedne, uwięzione stworzenie. No jego prośbę dziewczyna otworzyła klatkę, z której mały czyżyk wyleciał, ale zaraz z powrotem powrócił. Rycerz jeszcze bardziej zadurzył się w niewieście, która okazała się nie tylko piękna, ale i dobra. Musiał jednak wyruszyć w dalszą drogę. Czas mijał, a on o poznanej dziewczynie nie zapominał. Postanowił napisać do niej list, a że nie znał jej imienia zaadresował go ,,Czyżkówko?. Nie potrafiący czytać  sługa pomylił pisma i dostarczył je omyłkowo do kasztelana, który historię miłosne uwielbiał. I tak miejscowość została nazwana Czyżkówkiem, a rycerz wkrótce poślubił swą wybrankę.

Najazd szwedzki zbliżał się do końca. Garstka żołnierzy schroniła się w okazałym domostwie zamieszkanym przez braci Michała, Stacha i Witka o nazwisku Szwedowie. Gdy gospodarzom znużyła się już gościnność, postanowili wspomóc rodzime wojska i wroga przegonić. Wykorzystali do tego starą sztuczkę. Wysłali do najeźdźców beczułki piwa i po prostu ich upili. W nocy zakradli się do obozu i całą broń im zabrali. Rankiem utracony honor wojska nieprzyjaciela próbowały odzyskać. Jednak nic im z tego nie przyszło. Od walecznych braci miejsce, gdzie stała ich chata nazwano Wzgórzami Szwedowa, a stąd już krótka do Szwederowa droga.

Jak najdawniejsze legendy mówią w XIV wieku nasze miasto opanowały czarownice. Przepędzone przez Cystersów na miotłach do grodu nad Brdą przyleciały. Ich przywódczyni na nową siedzibę Łysa Górę wybrała. Różne złe czary tam odprawiały, mnóstwo nieszczęść na mieszkańców sprowadziły. Rzucały zaklęcia na bydło, które na dziwne choroby zapadało, ludzi epidemiami zarażały, kominy ich domostw zatykały, a wodę zatruwały. Bydgoszczanie dość mieli już ich sąsiedztwa, postanowili je wyłapać i na stosie spalić. Przestraszone w popłochu na swe miotły wsiadły i w siną dal odleciały. Pamiątką tej dawnej opowieści jest ulica Karpacka, która na Łysą Górę wiodła.

W roku 1560, w majowy dzień na Starym Rynku zgromadził się ogromny tłum, który w podnieceniu czekał na dostojnego gościa, który miasto miał odwiedzić. Po kilku chwilach oczekiwań mieszkańcy musieli oczy ze zdumieniem przecierać, ponieważ na ogromnym kogucie bramy Bydgoszczy Pan Twardowski przekroczył. Bydgoski diabełek Węgliszek wraz ze sługą Maćkiem wszystkie smutki od ludzi zbierali, dając nadzieję, że znakomity gość coś na nie poradzi. Pan Twardowski spędził w Bydgoszczy dużo czasu, dając ukojenie cierpiącym. Leczył ludzi i zwierzęta, różne czary wykonywał, a za wszystko kazał sobie słono płacić. Prawdziwy cud zdarzył się jednak w domu burmistrza. Niezwykły przejezdny tak odmłodził swego gospodarza, że jego żona wcale go nie poznała. Do tego wypędził złe duchy, które w jego domu istne harce odprawiały.

Opracowanie powstało na podstawie ,,Legend i przypowieści" Rajmunda Kuczmy i  Jerzego Derendy, ?Babia Wieś. Z legend podmiejskich starej Bydgoszczy" Wincentego Sławińskiego oraz ,,Heimatliche  Sagen und Geschichten aus der Provinz Posen?? Andreasa Musolffa.