Poznaj historię więzienia w Koronowie. I zajrzyj do środka

MACIEJ KULESZA

1 z 38

Na przełomie XIII i XIV w. w Koronowie, nad samym korytem Brdy, powstał kościół klasztorny, do którego przeniósł się zakon cystersów. Przez kolejne stulecia przebudowywana świątynia obecny kształt zyskała w XVII i XVIII w. Kościół wzniesiony został z cegły w stylu gotyckim jako trójnawowa bazylika z transeptem i dwoma rzędami kaplic. Z czasem wnętrzu nadano cechy barokowe. W 2010 r. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie jako zabytkowy kościół przyklasztorny dawnego opactwa cystersów został podniesiony do godności bazyliki mniejszej. Więzienie mieści się tuż obok

MACIEJ KULESZA

2 z 38

Niestety, niewiele wiemy o pierwszych budynkach przyklasztornych pierwotnego kościoła klasztornego. Możemy jedynie domniemać, że zgodnie z regułą przylegały bezpośrednio do południowej strony świątyni. Począwszy od rządów opata Ignacego Bernarda Gnińskiego (1686-1706), aż do czasów I rozbioru Polski w 1772 r., klasztorne claustrum zostało całkowicie przebudowane. Pierwotne budynki wyburzono, po czym w nieco innym miejscu wzniesiono nowe, barokowe. W tym samym czasie, na południe od claustrum, powstała okazała rezydencja opata

MACIEJ KULESZA

3 z 38

Koronowskie więzienie utworzono w 1819 r. na mocy reskryptu króla Fryderyka Wilhelma III, kiedy to władze pruskie przejęły majątek zakonu cystersów wraz z klasztorem i kościołem. Zabudowania klasztorne zaadoptowano na więzienie. Objęło ono wszystkie budynki zlokalizowane po wschodniej i południowej stronie świątyni, m.in. pałac opata i furtę. Klasztor przystosowano do nowych potrzeb, zachowując jego bryłę, elewacje, jak również w znacznym stopniu układ pomieszczeń i sklepienia. W drugiej połowie XIX w. rozebrano południowo-wschodni narożnik, wznosząc na jego miejscu nowy, pięciokondygnacyjny budynek dla skazanych. Zmianom funkcji, na mieszkalną bądź administracyjną, uległ również pałac opata i furta klasztorna. Pod koniec XIX w. wzdłuż południowej krawędzi dziedzińca (na zdjęciu) wybudowano prostokątny w rzucie obiekt gospodarczy, pierwotnie zapewne kuchnię - współcześnie kaplica więzienna i magazyn. Adaptacja zabudowań klasztornych na więzienie trwała rok. W chwili przejęcia budynki przyklasztorne miały zabudowę typowo barokową, której elementy architektoniczne i dekoracyjne pozostały do dzisiaj

ARCHIWUM MACIEJA KULESZY

4 z 38

W II połowie XIX w., zgodnie z ówczesnymi trendami penitencjarnymi, władze pruskie wybudowały pawilon celkowy. W latach 1838-1849 pojawiła się bowiem nowa koncepcja, która sukcesywnie wcielana była w życie, tzw. system celkowy. Polegał na odbywaniu kary przez jednego skazanego w jednej celi, z jednym łóżkiem i Biblią. Stąd nowy pawilon - charakterystyczny budynek współcześnie górujący nad pozostałymi zabudowaniami, który nosi potoczną nazwę 'Trojan'. Budynek został ukończony w ekspresowym tempie w 1871 r. Wybudowano go za kontrybucje wojenne nałożone przez Prusy na Francję po przegranej wojnie. Do 1920 r. w więzieniu odbywali wyroki przestępcy kryminalni z terenu Prus Zachodnich. Zdjęcie prawdopodobnie z 1919 r.

ARCHIWUM MACIEJA KULESZY

5 z 38

W styczniu 1920 r. Koronowo zostało wyzwolone przez pułkownika Wacława Przeździeckiego. 26 stycznia 1920 r. gen. Józef Haller w imieniu RP przejął wiezienie. Władze polskie osadzały tu przestępców kryminalnych i politycznych. Po wybuchu II wojny światowej 2 września decyzją gen. Władysława Bortnowskiego wszyscy więźniowie zostali wypuszczeni. Naczelnik Skowroński udzielił swoistej amnestii osadzonym, a funkcjonariusze zostali ewakuowani do Warszawy i Lublina. W latach 1939-1945 więzienie ponownie znalazło się w rękach niemieckich. Więziono tu w sumie ok. 1800 osób, z których zmarło lub zginęło 600. Kilkaset metrów od zakładu, za stadionem miejskim, po lewej stronie drogi jest teraz miejsce pamięci poświęcone zmarłym więźniom. Zdjęcie z 1940 r.

MACIEJ KULESZA

6 z 38

26 stycznia 1945 r. Armia Czerwona z Ludowe Wojsko Polskie wyzwoliły Koronowo. Wiosną 1945 r. w koronowskim więzieniu przetrzymywano m.in. esesmanów. Grupa tych osadzonych pod koniec kwietnia 1945 r. została zakwaterowana we Wtelnie i pod strażą MO przeprowadzała ekshumację zwłok ofiar niemieckich egzekucji prowadzanych na przełomie września i października 1939 r. na tryszczyńskich polach. W latach 1946-1956 w więzieniu przetrzymywano więźniów politycznych. Ten okres jest najmniej znany. Nie wiemy, czy wykonywano wyroki śmierci i torturowano osadzonych. W 1956 roku naczelnik więzienia Kozach został skazany prawomocnym wyrokiem za 'nadużycie władzy'. W grudniu 1981 roku do koronowskiego więzienia trafili internowani po wprowadzeniu stanu wojennego.

MACIEJ KULESZA

7 z 38

W styczniu 2007 r. otwarto nowy pawilon (na zdjęciu) dla 192 skazanych odbywających karę w trybie półotwartym. Koszt inwestycji to 7,6 mln zł. Budynek wyrósł w starorzeczu Brdy, na miejscu zlikwidowanej filii Przedsiębiorstwa Przemysłu Meblarskiego w Potulicach. W dwukondygnacyjnym gmachu niskie wyroki skazani odbywają w celach cztero- i sześcioosobowych. Dodatkowo dwa miejsca w specjalnej celi przeznaczone są dla osób niepełnosprawnych. W sąsiadujących budynkach urządzono salę widzeń, kantynę, dwa pomieszczenia do widzeń intymnych i stołówkę. Na miejscu jest kaplica, sala telewizyjna, sprzęt do ćwiczeń siłowych, stół do ping-ponga. Na zewnątrz - boisko do koszykówki i siatkówki. Odział jest oddzielony od pozostałej części jednostki. Więźniowie z niższymi wyrokami nie mają kontaktu z recydywistami

MACIEJ KULESZA

8 z 38

Zakład Karny w Koronowie jest jednostką typu zamkniętego z oddziałem zakładu karnego typu półotwartego dla mężczyzn będących recydywistami penitencjarnymi oraz oddziałem zewnętrznym typu półotwartego i otwartego. W sumie to 923 miejsca. W więzieniu realizowany jest program nauczania liceum ogólnokształcącym, zasadniczej szkole zawodowej przygotowującej do zawodu kucharza małej gastronomii oraz gimnazjum. Kary odbywają tu również więźniowie z wyrokami 25 lat pozbawienia wolności i dożywocia. Osadzeni mogą korzystać ze świetlic, biblioteki oraz pracowni artystycznej. Wydają gazetkę więzienną 'Za Żelazną Bramą'. Pola spacerowe umożliwiają grę w siatkówkę i koszykówkę. Jest również sala gimnastyczna Skazani zatrudnieni są przy pracach porządkowych i pomocniczych również u okolicznych przedsiębiorców, za co są wynagradzani

MACIEJ KULESZA

9 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Pracownia plastyczna

MACIEJ KULESZA

10 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Pracownia plastyczna

MACIEJ KULESZA

11 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Widok ze skarpy na "Trojana"

MACIEJ KULESZA

12 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Centralny plac, po prawej budynek widzeń

MACIEJ KULESZA

13 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Widok z wieży Bazyliki Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny

MACIEJ KULESZA

14 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Widok od strony Brdy

MACIEJ KULESZA

15 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Sala ćwiczeń w zakładzie półotwartym

MACIEJ KULESZA

16 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Widok od strony Brdy

MACIEJ KULESZA

17 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Widok ze skarpy

MACIEJ KULESZA

18 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Po lewej budynek sali widzeń

MACIEJ KULESZA

19 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Widok z wieży bazyliki na dawny dziedziniec zakonny

MACIEJ KULESZA

20 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Sala gimnastyczna

MACIEJ KULESZA

21 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Stołówka w zakładzie półotwartym

MACIEJ KULESZA

22 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. "Trojan"

MACIEJ KULESZA

23 z 38

Więzienie w Koronowie. Płot i drut kolczasty od wewnątrz

MACIEJ KULESZA

24 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Prace więźniów

MACIEJ KULESZA

25 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Pas bezpieczeństwa używany do końca lat 50. XX w.

MACIEJ KULESZA

26 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Korytarz i cele

MACIEJ KULESZA

27 z 38

Więzienie w Koronowie. Kajdany prawdopodobnie z końca XIX w.

MACIEJ KULESZA

28 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Klatka schodowa w "Trojanie"

MACIEJ KULESZA

29 z 38

Więzienie w Koronowie. Cela w zakładzie półotwartym

MACIEJ KULESZA

30 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Izolatka. Elementy wyposażenia zostały przymocowane na stałe

MACIEJ KULESZA

31 z 38

Więzienie w Koronowie. Boisko do gry w koszykówkę w zakładzie półotwartym

MACIEJ KULESZA

32 z 38

Więzienie w Koronowie. Brama wjazdowa

MACIEJ KULESZA

33 z 38

Zakład Karny. Biblioteka

MACIEJ KULESZA

34 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Świetlica

MACIEJ KULESZA

35 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Sala telewizyjna w zakładzie półotwartym

MACIEJ KULESZA

36 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Spacerniak

MACIEJ KULESZA

37 z 38

Więzienie w Koronowie, 2008 r. Cele i korytarz pocysterski

MACIEJ KULESZA

38 z 38

Więzienie w Koronowie.Brama wejściowa